Бозор иқтисодиёти шароитида пул ва пул муносабатлари, кредит ва кредит муносабатлари, банклар ва банк тизимининг роли ошиб боради

4. Кредитнинг шакллари ва турлари

Жаҳон амалиётида кредитларни ягона, умумлашган таснифи йўқ. Чунки кредитларнинг турли хил шакллари ҳар бир мамлакатнинг иқтисодий ривожланиш даражасига, унинг урф-одатларига, ахоли орасида кредитларни бериш ва қайтариш буйича тарихан шаклланган (товар шаклида, пул шаклида, бошқа шакллар ва шартларда) усулларига боғлиқ бўлади.

Умуман кредитнинг шакллари унинг тури ва усулларига кўп жиҳатдан боғлиқ.
Кредитнинг асосий турлари:

1. 
   Банк кредити.
   
2. 
   Давлат кредити.
   
3. 
   Истеъмол кредити.
   
4. 
   Тижорат кредити.
   
5. 
   Лизинг кредити.
   
6. 
   Халқаро кредит.
   

Иқтисодиётда кенг тарқалган кредит муносабатларининг бири банк кредитидир. Банк кредитини берувчи кредит муассасалари кредитлаш жараёнини амалга ошириш учун Марказий банкдан махсус лицензия олган бўлиши зарур. Бунда кредит муносабатларининг асосини кредит шартномаси ташкил этади.
Банк кредитлари қуйидаги белгилари бўйича гуруҳланади:

1. 
   Кредитлаш объектларининг иқтисодий моҳиятига кўра
   
   1. 
      товар-моддий бойликлар учун бериладиган кредит.
      
   2. 
      ишлаб чиқариш ҳаражатлари (хом-ашё ва бошқалар) учун бериладиган кредит.
      
2. 
   Тўлаш муддатига кўра (қисқа, ўрта ва узоқ муддатли)
   
   1. 
      Муддатли
      
   2. 
      Муддати кечиктирилган
      
   3. 
      Муддати ўтган.
      
3. 
   Кредитни тўлаш манбаларига кўра.
   
   1. 
      Қарз олувчининг ўз маблағлари ҳисобига.
      
   2. 
      Гарант маблағлари ҳисобидан
      
   3. 
      Янги кредитлар жалб қилиш ҳисобидан.
      
4. 
   Таъминланганлик тамойилининг амал қилишига қараб.
   
   1. 
      Бевосита тўғри таъминланган (ўз мулки ва маблағи ҳисобига).
      
   2. 
      Билвосита таъминланган кредитлар (учинчи шахс кафолати)
      
   3. 
      Таъминланган кредитлар (суғурта ва юқори ташкилотлар)
      
5. 
   Тўланадиган фоиз даражасига кўра
   
   1. 
      Паст фоиз ставкали.
      
   2. 
      Ўрта фоиз ставкали
      
   3. 
      Юқори фоизли
      
   4. 
      Фоизсиз (ҳукумат қарорига кўра айрим соҳаларни ривожлантириш ёки тадбирларни амалга ошириш учун).
      

Банк кредити қайтариш муддатига кўра қисқа, ўрта ва узоқ муддатли кредитларга бўлинади. Бу мезон турли мамлакатларда турли муддатни ўз ичига олади. Жумладан:

Муддати	Россия	АҚШ	Буюк Британия	Франция	Ўзбекистон
Қисқа	1 йилгача	1 йилгача	3 йилгача	1 йилгача	1 йилгача
Ўрта	1-3 йил	1-6 йил	3-10 йил	2-7 йил	1-3 йил
Узоқ	3 йилдан ортиқ	6 йилдан ортиқ	10 йилдан ортиқ	7 йилдан ортиқ	3 йилдан ортиқ

Қисқа муддатли кредитлар асосан айланма маблағларни молиялаштиришга, ўрта ва узоқ муддатли кредитлар асосий капитални молиялаштиришга берилади.