Botanika indd

- beshyaproqli partenotsissus 
ekiladi. Bu partenotsis- 
sus turkumiga oid poyasi ingichka, uzun jingalaklari bilan 
ilashib tikkasiga 10—15 (20) metrgacha ko‘tarila oladigan, 
barglari panjasimon murakkab o‘simlik. Guli va mevasining 
tuzilishi toknikiga o‘xshaydi. Vatani Shimoliy Amerika.
Respublikamizning janubiy viloyatlaridagi tog‘laming 
toshloq va qoyali yonbag‘irlarida 
terakbargli liftok 
o‘sadi. 
Bu liftok turkumiga oid yotib o‘suvchi buta. Barglari bu- 
tun, cheti yirik tishli. Gulining tuzilishi toknikiga o‘xshash. 
Mevasi qora, mayda, rezavor meva, iste’mol qilishga yara- 
maydi.
119-rasm
. 
Madaniy tok:
1 -
novdasi; 
2 -
gultoj;
3 -
changchilari;
4 -
urug'chi; 5 - mevasi.
127

---

0 ‘zbekistonda tok tabiiy holda ham o‘sadi. U 0 ‘zbe- 
kiston Respublikasining «Qizil kitob»iga kiritilgan.
©
1. Tok gulining tuzilishini tushuntiring.
2. Tok qanday mevali o‘simlik?
3. Tokning qanday navlarini bilasiz?
4. 0 ‘zbekistonda uzumchilikni rivojlantirishda Rizamat otaning his- 
sasi nimalardan iborat?
5. Tokning xalq xo‘jaligidagi ahamiyati nimalardan iborat?
54-§. QOVOQDOSHLAR OILASI
Gk(5)Gt(5)Ch(2)+(2)+iU0, Gk(5)Gt(5)Ch(0)U(3)
Yer yuzida mazkur oilaga mansub 800 ga yaqin tur 
o‘simlik o‘sadi.
Qovoqdoshlar oilasiga asosan bir yillik va ko‘p yillik 
o‘tlar kiradi. Ularning poyasi (palagi) yoyilib yoki jinga- 
laklar bilan ilashib o‘sadi. Barglari oddiy, gullari to‘g‘ri, 
ayrim jinsli, hasharotlar yordamida changlanadi. Gulkosa- 
chasi 5 ta, gultoji 5 ta gultojbargning qo‘shilishidan hosil 
bo‘lgan. Changchilari 5 ta, ulardan 4 tasi 2 tadan juft bo‘lib 
qo‘shilgan, 1 tasi erkin. Urug‘chisi bitta, 3 ta urug‘chibarg- 
ning qo‘shilishidan hosil bo‘lgan.
Qovoqdoshlarga mansub o‘simliklaming gullari ayrim 
jinsli bo‘lganligi uchun ularning changchi va urug‘chi gul- 
lariga alohida-alohida formula va diagram- 
malar beriladi.
Qovoqdoshlaming mevasi - etdor, ser- 
suv, soxta qovoq meva (120-rasm).
Oshqovoq 
qovoq turkumiga mansub 
bir yillik poliz o‘simligidir. Poyasi si- 
lindrsimon, mayin tuklar bilan qoplan- 
gan, o‘rmalab yoki jingalaklari bilan ila­
shib o‘sadi. Barglari yirik, buyraksimon, 
yaprog‘i 5-7 ga bo‘lingan. Uning chang­
chi va urug‘chi gullari bitta tupda yeti­
shadi. Gullari sariq. Changchili gullari
120-rasm.