Botanika indd

128-rasm. Dorivor
qoqio‘t:
1 -
ildizi; 
2
- guli; 5 -
changchilari; 
4
- me­
vasi; 5 - to'pguli.
131

---

130-rasm. 
131-rasm. 
132-rasm. 
133-rasm.
Moyli kunga- 
Qo‘qongul 
Kartoshkagul 
Xrizantema
boqar
Oq shuvoq, turon shuvog‘i 
(qora jusan), 
yovshan shu-
voq 
kabi turlari 0 ‘zbekistonda keng tarqalgan. Yozning 
quruq va jazirama kunlarida shuvoqda «yozgi tinim» dav- 
ri boshlanadi. Kuz kelgach, shuvoqlar yana o‘sa boshlaydi. 
Savatchalaming har birida 5-7 tadan ikki jinsli naysimon 
gullar bo‘ladi. Mevasi oktabming oxiri yoki noyabming 
boshida pishadi va to‘kiladi.
Cho‘l o‘tloqlaridagi shuvoqlar qorako‘l qo‘ylari va tuya- 
laming kuzgi hamda qishki asosiy ozig‘idir. Shuvoqlar be- 
baho shifobaxsh o‘simlik hamdir. Bunga misol qilib, 
ermon
shuvog‘ini 
ko‘rsatsa bo‘ladi.
Qoqio‘tdoshlarga mansub madaniy o‘simliklardan biri 
moyli kungaboqardir. 
Uning to‘pguli kun chiqqandan to 
botgunga qadar quyoshga qarab buriladi, shuning uchun 
ham u kungaboqar nomini olgan (130-rasm).
Tabiiy holda uchraydigan dorivor o‘simliklarga 
bo‘yi-
modaron, bo‘znoch 
turkumining vakillari kiradi.
Gulzorlarda to qish kelguncha chaman bo‘lib ochilib tu­
radigan 
qashqargul, xrizantema, qo‘qongul, kartoshkagul
va 
dastargullar 
ham qoqio‘tdoshlarga mansub madaniy- 
manzarali o‘simliklardan hisoblanadi (131-133-rasmlar).
Mazkur oilaning 13 turkumga mansub 50 turi 0 ‘zbe- 
kiston Respublikasining «Qizil kitob»iga kiritilgan. Ulardan 
30 tasi karrak turkumiga mansub.
©
1. Qoqio‘tdoshlar oilasiga xos asosiy belgilar qaysilar?
2. Dorivor qoqio‘t va oqshuvoqlaming gullari nimasi bilan 
farq qiladi?
3. Dorivor qoqio‘t mevasi tarqalishga qanday moslashgan?
132

---

4. Qoqio'tdoshlarga mansub manzarali o‘simliklami ayting.
5. Qoqio‘tdoshlarga mansub yowoyi o‘simliklami ayting.
Ф
1. Sachratqi, kartoshkagul va xrizantema kabi qoqio‘t- 
doshlarga mansub o‘simliklardan olib, ulami qunt bilan 
o‘rganing.