Botanika indd

53-§. TOKDOSHLAR OILASI
Gk4,G t5(5)Ch5U(2)
Bu oilaga asosan tropik va subtropik mintaqalarda tar- 
qalgan 600 dan ortiq tur kiradi. Tokdoshlar oilasi jinga- 
laklari yordamida boshqa narsalarga ilashib o‘sadigan buta 
va daraxtlami o‘z ichiga oladi. Tokdoshlardagi jingalaklar 
novda shaklining o‘zgarishidan hosil bo‘lgan. Barglari od­
diy, murakkab, uzun bandli, yonbargchali. Gullari mayda, 
to‘g‘ri, ikki yoki bir jinsli, rangsiz, ro‘vak (murakkab shin­
gil) to‘pgulga yig‘ilgan. Gulqo‘rg‘oni murakkab, gulkosa- 
chasi yaxshi taraqqiy etmagan. Gultojbarglari 5 ta, erkin 
yoki uchi bilan bir-biriga qo‘shilgan. Changchilari 5 ta. 
Urug‘chisi bitta, asosan, ikkita mevabargning qo‘shilishidan 
hosil bo‘lgan. Mevasi - rezavor meva.
Tokdoshlaming keng tarqalgan vakillaridan biri madaniy 
tokdir. Uning bo‘yi 2-4 (6-10) m gacha yetadi. Vegetativ 
yo‘l bilan ko‘paytiriladi.
126

---

Bargi oddiy, uzun bandli, pan­
jasimon bo‘lingan. Gullari mayda, 
ikki jinsli, odatda murakkab shin- 
gil (bosh) deb ataladigan to‘pgulga 
joylashgan.
Madaniy tok gulining tuzilishi 
oila uchun xos bo‘lgan gul tuzili- 
shiga o‘xshaydi, lekin bunda 5 ta 
gultojbarg bir-biriga qo‘shilgan 
bo‘lib, urug‘chi va changchilarini 
ustidan qalpoqqa o‘xshab qoplab 
turadi va gul ochilishi paytida tu- 
shib ketadi.
0 ‘zbekistonda tokning 500 ga 
yaqin navi o‘stiriladi. Bulardan 
kishmish, kattaqo6rg‘on,
qorago‘zal, daroyi, buvaki, hiloliy, qirmizi, husayni,
sohibi, rizamat, toyipi, charos, soyaki, chillaki 
kabi nav- 
lari keng tarqalgan (119-rasm).
0 ‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasining fax- 
riy akademigi, xalq seleksioneri Rizamat ota Musamu- 
hamedov (1881-1979) 0 ‘zbekistonda uzumchilikni rivoj- 
lantirishga katta hissa qo‘shgan.
Yozgi oshxona va choyxonalar, dala shiyponlari va ay- 
vonlar oldiga yowoyi uzum nomi bilan manzarali 
0
‘sim­
lik