Бошланғич таълим педагогикаси ва методикаси факулктетлари

Ёзувда огоҳлантирувчи 
тўхтамни 
кўрсатиш учун
икки нуқта (баён аломати) қўйилади. Масалан, Сано-
бар шундай қиз: / у софдилларга садоқат кўрсатади.
Бир қарайсан: боғу кўлда қайиқлар сузар,
Қайрағочлар сояларин сувларга чўзар.
(М. Шайхзодадан)
Нутқда иштирок этувчи синтактик бирликларни ва
гапларни бир-биридан фарқлашни ифодалайдиган пау-
за ажратувчи тўхтам дейилади. Ажратувчи тўхтам икки
хил: 1. Синтактик бирликларни бир-биридан ажратув-
чи тўхтам. Бундай тўхтам 
гап бўлаклари 
орасидаги
маълум муносабатни ифодалайди: Биэ / энди / пахта
монокультурасидан / воз кечамиэ 
каби. 2. Гап охири-
даги лауэа. У гапларни 
бир-биридан 
ажратиш учун
хнзмат қилади. Гап бўлакларини бир-биридан ажрата-
днган тўхтамга нисбатан гап охиридаги 
тўхтам вақт
жиҳатидан бир оз уэунроқ бўлади. Масалан, Ҳадемай
қош қорая бошлади. Қайиқларни ҳам вақтида топши-
риш керак. Лекин Саттор сиртида шошилган билан, ди-
лини эса ғалати лоқайдлик қамраб олган, иложи бўл-
са-ю, қўзғолмаса, Маҳбуба билан ёнма-ён 
ўтираверса
эди... (У. Усмонов).
89
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Синтактик тўхтам носинтактик 
тўхтамнинг зиддн-
дир.
Предикативлик алоқасини ифодаловчи тўхтам кесим
тўхтами ҳисобланади. Кесим тўхтами 
боғлама, кеснм-
лик қўшимчаси тушиб қолган от кесимли гапларни хо-
сил қилишда жуда эарур. Бундай 
тўхтам натижасида