Bosh sxema deb elektr stansiyasining asosiy jihozlarini bir-biri va stansiyadan ketayotgan elektr liniyalari bilan ulanish tartibiga aytiladi

Elektr stansiyalari elektr sxemalari elektr sxemalari taqsimlash qurilmalarining tuzilishlari
Taqsimlash qurilmasi — bu elektr energiyani qabul qilish va taqsimlash uchun xizmat qiluvchi hamda elektr asbob-uskunalar, shinalar va yordamchi qurilmalarga ega bo'lgan elektr uskunadir. Agar taqsimlash qurilmasi bino ichiga joylashgan bo'lsa, u yopiq taqsimlash qurilmasi deb ataladi. Yopiq taqsimlash qurilmalari (YOTQ) odatda 3—20 kV li kuchlanishga mo'ljallab quriladi. Biroq TQ ga ajratilgan maydon cheklangan bo'lsa, yoki atmosfera juda ifloslangan bo'lsa, shuningdek chekka shimol tumanlarida ham 35—220 kV kuch-lanishli YOTQ qo'llanishi mumkin. Taqsimlash qurilmalari elektr qurilmalarining ishonchli ishlashini ta'minlashi kerak. Bu talab elektr asbob-uskunalarini to'g'ri tanlash va joylashtirish, TQ tun bilan tuzilishni PUE ga muvofiq tanlash yo'li bilan bajariladi. TQ ga xizmat qilish qulay va xavfsiz bo'lishi kerak. TQ da joylashgan asbob-uskunalar bir-birini to'smay yaxshi ko'rinishi, ta'mirlash ishlarini bajarishga qulay bo'lishi, ularni ko'zdan kechirish va ta'mirlash paytida xavfsiz bo'lishi kerak.
Izo'latsiyalanmagan tok o'tkazuvchi qismlarga tegib ketmaslik uchun ular max-sus kameraga joylanishi yoki ihotalangan bo'lishi kerak. TQ yonig'inga qarshi xavfsizlikni ta'minlashi kerak. Yopiq taqsimlash quril-malari tuzilishlarini qurilish norma va qoidalari, shuningdek yong'indan saqlanish qoidalariga javob berishi lozim. Taqsimlash qurilmalari tejamli bo'lishi lozim. TQ ni qurish qiymati — qurilish qismi, elektr asbob-uskunalari, elektr montaj ishlari bilan boshqa xarajatlar qiymatining yig'indisiga teng. Qurilish qismining qiymatini kamaytirish uchun mumkin qadar bino hajmi kamaytirilib, uning tuzilishi soddalashtiriladi.
Ochiq havoda joylashgan taqsimlash qurilmasi ochiq taqsimlash qurilmasi deb yuritiladi. Odatda, 35 kV va undan yuqori kuchlanishli TQ ochiq joyga quriladi.
YOTQ lar singari ochiq TQ ham ishlash ishonchliligini, qurilishga minimal harajat qilingan hamda xizmat qilish xavfsiz va qulay bo'lishini, kengaytirish imkoniyatini, zavodda tayyorlanadigan yirik blokli qismlarni maksimal qo'llashni ta'minlashi lozim. OTQ ning barcha asbob-uskunalari, odatda, uncha balandda bo'lmagan fundamentda joylashadi. OTQ ning hududi bo'ylab asbob-uskunalarni montaj hamda ta'mir qilishni mexanizatsiya yordamida bajarish uchun maxsus yo'llar qilinadi. Shinalar ko'p simli o'tkazgichlardan elastik qilib yoki trubalardan tayyorlanishi mumkin.
OTQ lar yopiq TQ larga qaraganda quyidagi afzalliklarga ega:
- qurilish ishlarining hajmi kichik, qurish vaqti va qiymati oz;
- kengaytirish va retuzilish qilish uchun qulay;
- hamma asbob-uskunalarni kuzatish oson.
Shu bilan bir qatorda past haroratda va yog'ingarchilikda ochiq TQ larga xiz­mat qilish ancha noqulay, YOTQ ga nisbatan ancha katta maydonni egallaydi, OTQ dagi asbob-uskunalar tez ifloslanadi, chang bosadi va harorati o'zgarib turadi.
OTQ tuzilishlari turlicha bo'lib, elektr ulanishlar sxemasi, uzgichlar va ajrat-gichlar turiga kuchlanish sinflariga bog'liq bo'ladi.
1. Taqsimlash qurilmasi - - bu elektr energiyasini qabul qilish va taqsimlash uchun xizmat qiluvchi elektr qurilmalar, hamda elektr jihozlar, shinalar va yordamchi qurilmalariga ega bo'lgan elektr qurilmadir. Agar taqsimlash qurilmasi bino ichiga joylashgan bo'lsa, bu yopiq taqsimlash qurilmasi (YOTQ), tashqi muhitda joylashgan bo'lsa ochiq taqsimlash qurilmasi (OTQ) deb ataladi. YOTQ odatda 3—20 kV li kuchlanishga mo'ljallab quriladi. Odatda katta kuchlanishlarda ochiq taqsimlash qurilmasi quriladi. Lekin, taqsimlash qurilmasiga ajratilgan maydon cheklangan, atrof-muhit o'ta oksidlovchi moddalar bilan qoplangan, aytaylik ximiyaviy chiqindilar bo'lsa, 35—220 kV kuchlanishlarda 'TQ qo'llash mumkin. Taqsimlash qurilmalari elektr qurilmalarini ishonchli ish-lashini ta'minlash kerak. Bu talab elektr asbob-uskunalarini to'g'ri tanlash va joylashtirish, taqsimlash qurilmasi turi bilan konstuktiv joylashishini PUE ga muvofiq to'g'ri tanlash yo'li bilan bajariladi.
YOTQ ga quyidagi talablar qo'yiladi:
— taqsimlash qurilmasiga xizmat qilish qulay va xavfsiz bo'lishi kerak.
— izolyatsiyalanmagan tok o'tkazuvchi qismlarga tasodifan tegib ketmaslik uchun ular kameraga joylanishi yoki himoyalangan bo'lishi kerak.
— YOTQ xonalaridan tashqariga chiqish yoki uni ichiga kirish uchun yonmaydigan devor va to'siqlardan o'tish joylari qilinadi.
— YOTQ yong'inga qarshi xavfsizlikni ta'minlash kerak.
— taqsimlash qurilmasi tejamli bo'lishi kerak.
Yiriklashtirilgan uzellardan yig'ilgan taqsimlash qurilmasi yig'ma taqsimlash qurilmasi deb ataladi. Yig'ma taqsimlash qurilmasida bino quti ko'rinishda himoyasiz zal ko'rinishida quriladi. Taqsimlash qurilmasini qiymatini kamaytirishiga ularni turavoy loyihalar asosida qurish bilan ham erishiladi.
2. Ketadigan liniyalarida reaktorlari bo'lmagan bir tizimli 6—10 kVli taqsimlash qurilmasi sanoat korxonalarida va shaharning elektr tarmoqlarida keng qo'llaniladi. Bunday taqsimlash qurilmasida kichik gabaritli, kam moyli yoki moysiz o'chirgich-larning o'rnatilishi bir ulanishning hamma asbob-uskunalarini bir kameraga o'rnatish imkoniyatini beradi. KSO-266, KSO-360 kamerali shunday taqsimlash qurilrnasi keng tarqalgan. Biroq o'chirgichlarni ta'mirlash qilish qiyinligi sababli, hozir gildirab chiqadigan aravachalarga o'rnatilgan o'chirgichi kameralar qo'llanilib ularni KTQ yacheykasi deb yuritiladi.
3. Ikki shinali tizimli 6—10 kVli TQ, odatda lEMlarda quriladi. Podstansiyalarda bunday sxema kam uchraydi. Generatorli TQni yig'ma shinalaridagi q.t.tokining katta bo'lishi fazalar orasidagi masofani oshirish, ortirish, seksion va gruppaviy reaktorlarni o'rnatishni talab etadi. Bu esa TQ tuzilishni murak-kablashtiradi.
4. 35 + 220 kVli YOTQ tuzilishlari. Ayrim sharoitlarida yopiq YOTQ qo'llaniladi. YOTQ OTQga qaraganda qiymat turadi. YOTQ da faqat kam moyli va havo o'chirgichlari qo'llaniladi, chunki bak moyli o'chirgichlarni o'rnatish uchun maxsus kameralar kerak 6—5 rasmda 2 ish shinasi va aylanib o'tuvchi shinali 110 kV li YOTQ qurilishi bino bir qavatli, zal shipida h=10.2 m yig'ma shinalar egiluvchan simlardan tayyorlanib, izolatorlarning marjoniga (A,V fazalar va sterjenli tayanch izolatorlar) (S faza) ga mahkam izolyator oshinovka va shinali ajratkichlarga ko'chma teleskopik ko'targich yordamida xizmat ko'rsatiladi. 110 kV li YOTQ ga WB-110, VNV-110 o'chirgichlar o'rnati­lishi mumkin; 220 kV li YOTQ ni hamma asbob-uskunalari oralig'i 36 metr, ustunlar qadami 12 metrli binoga joylangan, bu esa yacheykalar qadamiga to'g'ri keladi. Bino qurish uchun yig'ma temir detallar bilan metall elementlar qo'llani­ladi. Binoning yopma fermasi tagigacha bo'lgan balandligi 16.2 metrga teng bo'ladi. 7 ta yacheykali bunday YOTQ ni umumiy qiymati ma'lumotnoma kitoblarda beriladi.