Book · September 005 citations 35 reads 4,397 author

2.3. Tarihte ilk Çeviri Kuramcıları: Cicero ve Horatius  
Cicero  ve  Horatius’un  yaşadığı  döneme  gelindiğinde,  Yunanca  oku-
nup, Yunan felsefe ve hitabet sanatı öğrenilmeye ve çevirileri artık yaban-
cıların  değil,  Romalıların  kendileri  yapmaya  başlamıştır  (Savory  1961: 
49-51).  Bu  ise,  dönemin  çevirmen/yazar  kimliğini  taşıyan düşünürlerini 
uygulama alanında çıkan çeviri sorunları üzerinde düşünmeye zorlamıştır. 
Çeviri sorunlarını 
De Oratore
4
 (Hatip üzerine) (İÖ. 55) adlı yapıtıyla ilk 
gündeme getiren Cicero (İÖ. 106-43) olmuştur. Bu yapıt söylev sanatının 
inceliklerini Grekçe metinlerin çevirileri üzerinden öğrenmek isteyen Ro-
malıların karşısına çıkan çeviri sorunlarından yola çıkılarak kaleme alın-
mıştır. Buna bağlı olarak “çevirmen gibi” (ut interpres) ve “hatip gibi” (ut 
orator) çeviri kavramlarını öne sürerek ilk çeviri kuramcısı sıfatını kaza-
nan kişi olduğu söylenebilir (krş. Bengi 1990: 137-138).  
Bu iki kavramdan birincisi “ut interpres”, çeviri metni dilsel ve anlam-
sal bakımdan elden geldiğince aslına sadık çevirmek anlamına gelmekte-
dir.Bu tanıma uygun olarak ilk “verbum de verbo” terimini, bir başka de-
yişle  “sözcüğü  sözcüğüne”  çeviri  terimini  kullananın  da  Cicero  olduğu 
söylenebilir (Robinson 1997: 6-9). İkincisi, “ut orator” kavramı ise, çevir-
menin, kaynak metnin anlamına sadık kalmakla birlikte, sözcüklerin erek 
kitle üzerindeki etkisinden yola çıkarak çeviri yapmak anlamına gelmek-
tedir. Bu ise, anlamı aynen koruyarak dil kullanımsal olarak daha özgür 
çeviri  yapmak  anlamına  gelir.  Aşağıda  Cicero’nun 
De  Optimo  Genere 
Oratorium
 (En iyi Hatip Üzerine) adlı yapıtının İngilizce çevirisinden ak-
tarılan şu sözler, bu söylenenleri doğrular niteliktedir:  
Ben  kaynak  metindeki  düşünce  ve  biçimlere  sadık  kalmakla  birlikte 
(buna eğretilemeli düşünce şekli de denebilir), dilsel olarak kendimize uy-
gun düşenini seçerek düşüncelerimi, “çevirmen gibi” değil, “hatip gibi” 
çevirdim 
(Robinson, 1997: 8) (çev. Mine Yazıcı).
5
 
 
4
  De Oratore “hatip üzerine” anlamına gelmektedir. 
5
  “I  did  not  translate  them  as  an  interpreter,  but  as  an  orator,  keeping  the  same 
ideas and the forms, or as one might say “figures of thought”, but in language 
which comforms to our usage” 

---

 
36