Book · February 020 citations reads 3,943 author: Some of the authors of this publication are also working on these related projects

Laboratoriya ishini bajarish tartibi:
 
Neft va neft mahsulotlari bilan ifloslangan tuproqlarning rekultivatsiya 
qilishda, ularga individual yondashishda mikroorganizmlarning fiziologik va 
biokimyoviy xususiyatlarini aniqlash hamda neft fraksiyalari bo‘yicha parchalash 
xususiyatini o‘rganish muhim. O‘rganilgan cho‘l mintaqasi tuproqlarida tabiatan 
mikroorganizmlar miqdori va fiziologik guruh xilma-xilligi yuqori emas, 
shuningdek, ifloslanish natijasida ularning miqdori yanada kamayadi. Neft va neft 
mahsulotlari bilan ifloslanish ta’sirida har bir tuproq tipiga tegishli fon variantida 
geterotrof, nitrifikator bakteriyalar va aktinomitsetlar miqdori, qatlamlar bo‘yicha 
esa 0-5 sm qatlamiga nisbatan 5-20 sm qatlami bo‘yicha o‘rganiladi (1-jadval). 
1-jadval 
Neft va neft mahsulotlari bilan ifloslangan cho‘l mintaqasi tuproqlarida 
mikroorganizmlar miqdorini aniqlash jadvali
 
Tuproqlar
Chuqurlik
(sm) 
Mikroorganizmlar miqdori (huj/g)
Bakteriyalar
Aktino – 
mitsetlar
Getero-
troflar 
Neft 
parchalovchilar 
Denetri– 
fikatorlar 
Nitri– 
fikatorlar 
Fon
0–5 
5–20 
Sur qo’ng’ir
0–5 
5–20 
Fon
0–5 
5–20 
Sug’oriladigan 
o’tloqi-alluvial
0–5 
5–20 
Fon
0–5 
5–20 
Sug’oriladigan 
taqirli-o’tloqi
0–5 
5–20 
Fon
0–5 
5–20 
Sug’oriladigan
sur-qo’ng’ir 
0–5 
5–20 
Fon 
0–5 
5–20 
Taqirli tuproqlar 
0–5 
5–20 
Fon
0–5 
5–20 
Qumli cho’l
0–5 
5–20 

---

20 
 
Laboratoriya ishlari natijalarini hisoblash bo’yicha ko’rsatmalar: 
Tajribalarda quyidagi mikroorganizm shtammlari qo‘llaniladi: 
MFD-100 Pseudomonas stutzeri
yuqori neft parchalash faolligiga ega, 
o‘lchami 1,5-2×0,7-0,8 mkm kattalikda, bir hujayrali, to‘g‘ri ko‘rinishli, chetlari 
dumaloq, harakatchan, aerob, «go‘shtli agar pepton» oziqa muhitida rangli 
koloniya, «go‘shtli pepton sho‘rva» oziqa muhitida esa oq parda xosil qiladi. 
Jelatinada tiniq ko‘rinishda gidroliz jarayoni kechadi, sut va kraxmalli oziqa 
muhitida yuqori faollikka ega, nitratlarni nitrit holigacha o‘zlashtiradi. Natriy 
xlorning 7% gacha bo‘lgan muhitida yaxshi o‘sadi, mo‘‘tadil o‘sish harorati 20-
45
o
S bo‘lib, 50
o
S haroratda ham yashash xususiyati mavjud. Neftning uglerod 
zahirasi hisobiga o‘sadi.
MFD-200 Pseudomonas caryophyllis
yuqori neft parchalash faolligiga ega, 
o‘lchami 2-2,2×0,6-0,7 mkm kattalikda, bir hujayrali, to‘g‘ri ko‘rinishli, chetlari 
tekis, harakatchan, aerob, «go‘shtli agar pepton» oziqa muhitida rangli chetlari 
yumaloq koloniya, «go‘shtli pepton sho‘rva» oziqa muhitida esa kulrang-sarg‘ish 
rangli parda xosil qiladi. Jelatinaga nisbatan gidroliz jarayoni yuqori kechadi, 
katalaza, sut va kraxmalli oziqa muhitida yuqori faollikka ega, nitratlarni nitrit 
holigacha o‘zlashtiradi. «Eshbi» va «Fedorova» oziqa muhitlarida yaxshi o‘sadi, 
atsetonga nisbatan kuchsiz reaksiyali, glyukoza, mannit, aratin, saharoza, 
ramnozalarga nisbatan yuqori faollikka ega, lekin dulsitni o‘zlashtirmaydi. 
Fenilalaninning o‘zlashtirishi kuchsiz, natriy xlorning 7% gacha bo‘lgan muhitida 
yuqori darajada o‘sadi, mo‘‘tadil o‘sish harorati 20-45
o
S, 50
o
S haroratda ham 
o‘sadi, past haroratda o‘sish holati 10 
o
S ga teng, rN-muhitining 5,0-8,5 oralig‘ida 
faol bo‘ladi. Neftning uglerod zahirasi hisobiga o‘sadi. 
MFD-5000 Bacillus subtilis
yuqori neft parchalash faolligiga ega, 3-4x0,6-
0,7 mkm kattalikdagi to‘g‘ri ko‘rinishli, sporali, «baliq pepton agari» va «go‘sht 
pepton agari» oziqa muhitlarida o‘sishi yuqori, aerob, baliq pepton agari oziqa 
muhitida koloniya xosil qiladi, fenilalaninni o‘zlashtirish darajasi yuqori bo‘lib, 
saharoza uglevodiga nisbatan esa neytral. Uning mo‘tadil o‘sish harorati 25-45
o
С, 
o‘sish chegarasi yuqori harorat uchun 55
o
С, minimal o‘sish chegarasi 10
o
С, 
enaerob, рН-muhiti 6,0-8,5 bo‘lganda yashaydi, natriy xlorning 0,5-7% gacha 
konsentratsiyasida o‘sadi.
Bakteriya shtammlarining qo‘llanilishi suyuq oziqa muhitida ifloslanish 
darajasiga ko‘ra huj/ml titrida qo‘llaniladi va ularning o‘zgarishi quyidagi jadval 
ko‘rinishida aniqlanadi. 
Tuproqdagi neft parchalovchi bakteriya shtammlari tuproqdagi oziqa 
moddalardan faol foydalanadi, shuning uchun biodegradatsiya jarayoniga quyidagi 
jadvalga muvofiq o‘g‘it qo‘llaniladi (2-jadval).