Болалар ва ўсмирларни жисмоний ривожланиш кўрсаткичларини текшириш ва баҳолаш усуллари

Ушбу кўрсаткичлар учта гуруҳга бўлинган:
1. Соматометрик кўрсаткичлар - бўй, вазн ва кўкрак қафаси айланаси (КҚА);
2. Физиометрик кўрсаткичлар - мушаклар кучи, ўпканинг тириклик сиғими, артериал босим қиймати, пульс тезлиги ва тери ости ёғ қаватининг қалинлиги;
3. Соматоскопик кўрсаткичлар – тана скелетининг ҳолати, бадан терисининг ҳолати, доимий тишларнинг сони ва жинсий ривожланиш формуласи.
Бу белгиларни аниқлашда айрим қоидаларга риоя қилиниши керак.

1. 
   Боланинг бўйи ёғочли ёки темирли бўй ўлчагичда аниқланади. Ўлчашларнинг эрталабки соатларда ўтказилиши керак. Ўлчаш вақтида бўй ўлчагичнинг вертикал тахтасига бола танасининг қўйидаги қисмлари тегиб туриши керак: курак оралиғидаги умуртқа поғонаси, думба соҳаси, товонлар; бош бироз олдинга эгилган ҳолда бўлади.
   
2. 
   Боланинг вазни тиббий тарози ёрдамида аниқланади. Боланинг ёшини хисобга олган ҳолда (бола нонушта қилган бўлиши шарт- таҳминан -0,3 кг) олинган қийматлардан (овқат учун - 0,3 кг), кийимлардан (йил фаслларига мувофиқ -0,3-0,5 кг) ва вазндан эса -0,5 кг (ёзда) - 1 кг (қишда), олиб ташланади.
   
3. 
   Боланинг КҚА сантиметрли тасма ёрдамида аниқланади, бунинг учун тасма орқа тарафда курак бурчаклари соҳасида, олди томонда эса, ўғил болаларда - 4 қобирға соҳасида, қиз болаларда кўкрак бези айланасининг устки қисмида туриши керак.
   
4. 
   Мушаклар кучи қўл динамометри ёрдамида (қўл мушаклари кучи) ёки оёқ динамометри (орқа курак атрофи ва умуртқа поғонаси ёнидаги мушаклар кучи).
   
5. 
   Ўпканинг тириклик сиғими спирометр асбоби ёрдамида аниқланади. Бунинг учун болага спирометрга қандай пуфлаш (тўлиқ нафас чиқариш) кераклиги ҳақида йўл-йўриқ берилади.
   
6. 
   Артериал босим тонометр билан ўлчанади.
   
7. 
   Пульс тезлиги эса - пальпатор аниқланади.
   
8. 
   Тери ости ёғ-клетчаткасининг қалинлиги махсус штангенциркул ёрдамида ўлчаниб, сантиметрлар (см) да ифодаланади.
   

Соматоскопик белгилар тавсифлаш орқали ифодаланса, боланинг жинсий етилиш белгилари эса формула ёрдамида ифодаланади.