Болалар ва ўсимларнинг мускуллар фаолиятларининг физиологик хусусиятлари

 
1.8. Ҳаракат фаоллиги ҳажмининг ёшга оид динамикаси.
Ҳаракатлар фаоллиги жиддий даражада ёшга оид ривожланиш 
жараёнларига таъсир кўрсатади. Унинг даражаси биологик (организмнинг 
ҳаракатланишига бўлган талаби) ва ижтимоий сабаблар билан аниқланади. 
Ҳаракатланиш фаоллиги одатда бир кеча-кундузлик энергия сарфи 
ёки қадам ўлчагичлар маълумотлари билан ўлчанади. Бу кўрсаткичларнинг 
ёшга оид динамикасида жинсий фарқлар аниқланади (2-расм). 
Ҳаракатланиш фаоллигининг кеча-кундузлик ҳажми ўғил болаларда 
қиз болаларга нисбатан катта. Пубертат олди даврида, қиз болаларда 
жисмоний фаолликнинг камайиши ҳисобига ортади (спорт билан 
шуғулланмаслик). Табиийки спорт билан шуғулланиш ҳаракатланиш 
фаоллигини ҳажмини оширади. У пайтда ҳаракатланиш функцияларининг 
захираси ва организмнинг негатив омиллар таъсирига специфик бўлмаган 
чидамлилиги кўп марталаб ортиши кузатилади. 
2-расм. Ўғил ва қиз болаларда бир кеча кундузлик қадам ўлчагичлар 
маълумотлари бўйича ҳаракатланиш фаоллигининг ёшга оид ўзгариши 
 
 
1.9. Ҳаракатланиш сифатининг ёшга оид ривожланиши
. 

---

Ҳаракатланиш сифатининг ёшга оид ривожланиши одамларнинг 
геномида жойлашган дастурлар билан олдиндан аниқланади. Ёшга оид 
динамиканинг индивидуал ва жинсий фарқлари генетик жиҳатдан ва ундан 
ҳам каттароқ даражада организм тузилмалари ривожланишининг охирги 
даражаси хусусиятлари ва функциялари билан шартланган. Ҳаракатланиш 
сифатларининг онтогенези учун прогрессив босқичларда ўсишга, 
такомиллашишга, 
етилишга 
умумий 
мойилликни 
мавжудлиги 
характерлидир. 
Онтогенезда 
муҳит 
омилларидан 
фақатгина 
ҳаракатланиш 
сифатларига эмас, балки организмнинг муҳим физиологик тузилмаларига 
ҳам ҳаётнинг иккинчи йилидан бошлаб ҳаракатланиш фаоллиги, унинг 
шакли ва миқдорий тавсифи энг кучли таъсир кўрсатади. Бундан ташқари 
ҳаракатланиш фаоллиги ирсий нишонлари ҳамда маиший, профессионал, 
спорт, ўйин ва ҳоказо фаолиятларини музмуни билан боғлиқ бўлган катта 
фарқларга эга. 
Ҳаракатланиш сифатларининг ёшга оид ривожланишини, уларнинг 
топографик шаклланишига гравитация (ернинг тортитш кучи) кучи ва 
одам тана массасининг ёшга боғлиқ ҳолда ўзгариши билан ўзгарадиган 
таъсирнинг йўналиши ҳамда ҳаракат фаоллигининг ривожланиши таъсир 
кўрсатади. 
Маълумки, кўплаб ҳаракатланиш сифатларининг ривожланиши 
мушаклар массасининг миқдорига боғлиқ бўлганлиги сабабли, уларнинг 
ёшга оид динамикасига озиқланиш рационининг етарли бўлиши ва сифати 
таъсир кўрсатади.