Bog‘dorchilik o‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi tomonidan kasb-hunar kollejlari o‘quvchilari uchun o‘quv qo‘llanma sifatida tavsiya etilgan «O‘zbekiston faylasuflari milliy jamiyati»

To‘pguli, gullari – tokning gullari murakkab shingil yoki ro‘vak shaklidagi to‘pgulga yig‘ilgan. Ular o‘tgan yilgi qishki kurtaklarda hosil bo‘ladi va kelgusi yil bahorda kurtaklar yozil-guncha boshlang‘ich holatda bo‘ladi. Tok ekiladigan navlarining ko‘pchiligida gullari ikki jinsli bo‘ladi.


Uzumboshi,g‘ujumi,urug‘i.Gultugunchalarimeva-g‘ujum bo‘lib rivojlanadi. G‘ujum meva bandidan uzilgandan so‘ng, uning o‘rnida naysimon tolalar bog‘lami ko‘rinadi. To‘pgulli uzum boshiga, to‘pgulning bandi uzum boshi bandiga, shox-langan to‘pgul o‘qi gultojga aylanadi. Uzum boshining bandi qisqa va uzun bo‘ladi. Uzum boshining shakli va uning zichli-gi gultojning­ shoxlanish darajasi va g‘ujumlar soniga bog‘liq bo‘ladi. Uzum boshlari silindrsimon, silindr-konussimon shakl­ da, bo‘lakchali, shoxlangan bo‘ladi. Ular zich, o‘rtacha va g‘ujumlar qisilgan hamda deformatsiyalangan, juda zich, bo‘sh bo‘lishi mumkin. Katta-kichikligiga qarab uzum boshlari katta, o‘rtacha va kichik bo‘ladi.

Uzum boshining kattaligi va zichligi tokning navigagina emas, balki ekologik sharoit, agrotexnika, changlatish sharoi-ti, tugunchalarining to‘kilishi va meva tugish darajasiga ham bog‘liq.

Gul va mevalar to‘kilib ketsa, g‘ujumlari kam bo‘lgan bo‘sh uzum boshlari hosil bo‘ladi. Novdada sho‘ra qancha ko‘p bo‘lsa, birinchi uzum boshlarining o‘rtacha og‘irligi shuncha katta va o‘rtacha hosil shuncha ko‘p bo‘ladi.