Biz klimat o’zgeriwin toqtata alamizba?

Kirisiw. Íqlım hám hawa rayı túsinikleri. (4 saat)

Reje:

• Íqlım haqqinda tu’sinik
• Klimattin’ o’zgeriw sebepleri hám aqibetleri
• Hawa rayıniń qaliplesiwi

Iqlim túsinigi óz ishine belgili aymaqta uzaq waqit dawaminda jiynalǵan temperatura, iǵalliq, atmosfera basimi, shamal, jawin hám basqa meteorologiyaliq parametrlar statistikalardiń jiyindisi.

• Iqlim túsinigi óz ishine belgili aymaqta uzaq waqit dawaminda jiynalǵan temperatura, iǵalliq, atmosfera basimi, shamal, jawin hám basqa meteorologiyaliq parametrlar statistikalardiń jiyindisi.
• Usi parametrlardiń uzaq waqit emes, bálkim belgili waqitdagi halatlarina hawa-rayi dep ataladi. Basqasha aytqanda, iqlim-bul bir jerdegi hawa-rayi halatlar toplami.

Iqlim jer shariniń quyash nurlarina salistirmali awisiwina baylanisli rawishde hawa-rayiniń belgili jerge mas bolǵan kóp jilliq ritmi, yaǵniy bir jerde bolatuǵin hawa-rayi sharayitlariniń kompleksi hám máwsimlik geografiyaliq ózgerisi; quyash radiatsiyasi, jer sirtqi qatlaminiń qásiyetleri hámde olar menen baylanisli atmosfera tsirkulyasiyasi taʼsirinde payda boladi. Hár bir jer iqlimniń basqa jerlerdegi iqlimǵa salistirmali oʻzine mas qásiyetleri haqqinda koʻp jilliq meteorologiyaliq gúzetiwler nátiyjesinde ǵana toliq maǵliwmatqa iye boliwi mumkin. Iqlim atmosfera hám aktiv qatlam (jer beti) de toqtawsiz dawam etetuǵin tábiyiy (iqlim payda qiliwshi) protsessler (issiliq, kinetikaliq hám t. b. formadaǵi energiyalardiń oʻzgerisleri, suwdiń puwlaniwi, suw puwiniń suyiqliqqa aylaniwi, iǵalliqtiń bir jerden ekinshi jerge koʻshiwi hám t. b.) natiyjesi.

• Iqlim jer shariniń quyash nurlarina salistirmali awisiwina baylanisli rawishde hawa-rayiniń belgili jerge mas bolǵan kóp jilliq ritmi, yaǵniy bir jerde bolatuǵin hawa-rayi sharayitlariniń kompleksi hám máwsimlik geografiyaliq ózgerisi; quyash radiatsiyasi, jer sirtqi qatlaminiń qásiyetleri hámde olar menen baylanisli atmosfera tsirkulyasiyasi taʼsirinde payda boladi. Hár bir jer iqlimniń basqa jerlerdegi iqlimǵa salistirmali oʻzine mas qásiyetleri haqqinda koʻp jilliq meteorologiyaliq gúzetiwler nátiyjesinde ǵana toliq maǵliwmatqa iye boliwi mumkin. Iqlim atmosfera hám aktiv qatlam (jer beti) de toqtawsiz dawam etetuǵin tábiyiy (iqlim payda qiliwshi) protsessler (issiliq, kinetikaliq hám t. b. formadaǵi energiyalardiń oʻzgerisleri, suwdiń puwlaniwi, suw puwiniń suyiqliqqa aylaniwi, iǵalliqtiń bir jerden ekinshi jerge koʻshiwi hám t. b.) natiyjesi.
• Kinetika (grek. kinetikos-háreketge keltiriwshi)-mexanikaniń dinamikasi (kúsh taʼsirinde zattiń háreketin úyrenedi) hám statistika (kúsh taʼsirinde zattiń teń-salmaqliǵin úyrenedi) baǵdarlarin birlestiriwshi boʻlim.