Birin ch I b o‘ L i m texnologik parametrlarni nazorat qilish usullari va vositalari

Termoelektr termometr erkin uchlari haroratining o‘zgarishini
kompensasiyalash usullari termojuft sovuq ulanmalari harorati o‘zgarmas
bo‘lgandagina to‘g‘ri o‘lchash mumkin. Ammo bu haroratlar o‘zgarmas bo‘lib qola olmaydi. Shuning uchun, termometrning sovuq ulanmasini o‘lchash ob’ektidan nariroqqa haroratning o‘zgarmas zonasiga olish lozim. SHu maksadda maxsus kompensasion (uzaytiruvchi) simlardan foydalaniladi.
Yuqorida aytilganidek, termojuft bilan haroratni o‘lchashda termojuftning
erkin uchlaridagi haroratning o‘zgarishiga qarab tuzatish kiritiladi. Sanoatda
avtomatik ravishda tuzatish kiritish uchun ko‘prik sxemalar ko‘llaniladi(2.7-rasm).
Ko‘prik termojuftga ketma-ket ulanadi. Uning R,1 R2, R3 qarshiliklari
manganindan, R4 esa misdan ishlanadi. Rg qo‘shimcha qarshilik ko‘prikka berilgan
kuchlanishni etarli darajada ta’minlab berish uchun hizmat qiladi.. Energiya
o‘zgarmas tok manbaidan olinganda uning o‘zgarishiga karab, ko‘prikni turlicha
darajalangan termojuftlar bilan ishlashga rostlash mumkin.

2.7 – rasm. Termojuft erkin uchlarining haroratini avtomatik kompensasiyalash sxemasi

Termojuft kompensasion ko‘prikkacha termoelektrod simlar bilan ulanadi, ko‘prikdan o‘lchash asbobigacha esa mis simlar ulanadi. Termojuft 2 erkin uchlarining darajalanish haroratida ko‘prik 1 muvozanat xolatda bo‘lib, ko‘prikning ab uchlaridagi potensiallar ayirmasi nolga teng bo‘ladi.

Erkin uchlarining harorati o‘zgarishi bilan birga R4 qarshilikning qiymati ham
o‘zgaradi, natijada ko‘prik muvozanati buziladi va uning ab uchlaridagi potensiallar ayirmasi o‘zga-radi. Bu ayirmaning qiymati erkin uchlaridagi haroratning o‘zgarishisababli paydo bo‘lgan TEYuK ning teskari ishorali qiymatiga teng bo‘ladi.
Millivoltmetrlar

Termoelektr termometrlar (termojuftlarni)dagi TEYuKni o‘lchash uchun

magnitoelektr millivoltmetrlar, potensiometrlar va me’yorlovchi o‘zgartkichlar keng qo‘llanilmoqda.