|
Millivoltmetr — magnitoelektr o‘lchash asbobi bo‘lib, uning ishlash prinsipi
qo‘zg‘aluvchan ramkadan o‘tayotgan tokning o‘zgarmas magnit maydoni bilan o‘zaro ta’siriga asoslangan. Millivoltmetrning tuzilishi 2.8 - rasmda ko‘rsatilgan.
Doimiy magnitning qutb uchlari 2 va tayanch tovonostlari 8 da aylanadigan o‘qlarda joylashgan o‘zak 3 orasidagi (havo oralig‘ida)
ramka 5 bor. Ramkaning uchlari o‘qlar 7 ga ulangan Ramkaga kronshteyn 9, strelka 10 ulangan. Strelkaning uchi shkala 11 bo‘ylab siljiydi.
Ramka termojuft zajiriga ulanganda spiralprujina 6 dan keladigan tok ramkadan o‘tadi. Ramkaning chulg‘ami orqali tok o‘tganda hosil
2.8 – расм. Милливольтметрнинг
тузилиши
bo‘lgan magnit maydoni bilan doimiy maydon o‘rtasidagi o‘zaro ta’sir natijasida
aylantiruvchi moment hosil bo‘ladi, shu sababli ramka strelka 10 bilan birga aylanadi. Spiral 6 bu aylanishga teskari ta’sir qiladi. TEYuK iga strelkaning muayyan bir vaziyati to‘g‘ri keladi.Tok o‘tmagan paytda elastik prujinalar 6 ramkani boshlang‘ich vaziyatga qaytaradi, strelkaning shkala 11 bo‘yicha ko‘rsatishi esa nolga teng bo‘ladi. Kronshteyn 9 strelkani muvozanat holatida saqlashi uchun posangi 4 bilan ta’minlangan. Asbob shkalasi °C da darajalangan. Ramkadan o‘tayotgan tok bilan doimiy magnit maydon orasidagi o‘zaro ta’sir tufayli paydo bo‘lgan aylantiruvchi moment quyidagi ifoda orqali aniqlanadi.
M(ayl)=S1V1I (2.29)
bu erda, Mayl — aylantiruvchi moment; S1 — ramkaning geometrik o‘lchami va chulg‘amlari soni bilan
aniqlanadigan doimiy koeffisient; V — oralikdagi magnit induksiyasi; I — ramkadagi tok.
Aylanishga teskari ta’sir etuvchi moment:
Mtes=S2Eφ (2.30)
bu erda, S2 — elastik element (spiral — prujina yoki cho‘zilgan tolalar) o‘lchamidan eniqlanadigan doimiy
koeffisient; E — spiral prujinalarining elastik moduli yoki cho‘zilgan tolalarning siljish moduli; φ — elastik
elementning burilish burchagi.
Agar Mayl = Mtes ya’ni muvozanat holati bo‘lsa, S2Eφ=S1BI (2.31)
u holda
I
I C
|
(2.32)
|
Asbob tuzilishlari parametrlariga bog‘liq bo‘lgan S, V, E kattaliklar o‘lchash
|
|
jarayonida o‘zgarmaydi, shuning uchun,
φ=K·I
|
(2.33)
|
BE
BE
СС
1 2
bu erda,
BE
K C
(2.33) ifodadan pirometrik millivoltmetr shkalasi chiziqli ekanligini ko‘rish
mumkin.
Asbob qo‘zg‘aluvchan tizimining burilish burchagi ramkadan o‘tayotgan tok
kuchidan tashqari yana termojuft, ulaydigan simlar va millivoltmetrlarning ichki
qarshiligiga xam bog‘liq:
T C M
T
R R R
E
K l K
(2.34)
bu erda, Et— TEYUK; RΤ — termjuft karshiligi; Rs—ulaydigan simlar karshiligi; Rm — millivoltmegrning ichki
qarishligi.
(2.34) ifodadan asbob strelkasining chetga chikishi TEYuK ning o‘zgarmas
qiymatida zanjirning turli qarshiliklariga bog‘lik ekanligi ko‘rinib turibdi. Shuning
uchun, asbobning darajalanishi zanjir tashqi qismining muayyan qarshiiligida (Rtash =
Rt + Rs) bajariladi va qo‘shimcha xatoliklarga yo‘l qo‘ymaslik uchun pirometrik
millivoltmetrni o‘rnatish jarayonida shu qarshilik aniq saqlanishi shart. Odatda, tashqi
qarshilikning darajali miqdori 0,6; 1,6; 5; 15; 25 Omga teng bo‘lib, asbobning
shkalasi va pasportida ko‘rsatiladi. Tashqi qarshilikni millivoltmetr shkalasida
ko‘rsatilgan qarshilikka tenglashtirish uchun o‘zgaruvchi qarshilikdan foydalaniladi.
O‘lchash asbobi sifatida ishlatiladigan millivoltmetrli termoelektrlar
komplektining kamchiligi o‘lchash asbobida tok mavjudligidir. Tok qiymatiga, ya’ni millivoltmetrning ko‘rsatishiga TEYuK dan tashqari zanjirning qarshiligi ham ta’sir qiladi:
R RT RC RM
Har bir qarshilikning o‘zgarishi o‘lchashda sodir bo‘ladigan xatolikka olib
keladi. Noqulay sharoitda bu xatolik asosiy xatolik miqdoridan (aniqlik sinfidan).
oshib ketishi mumkin. Texnik millivoltmetrda ramka karshiligining millivolmetr umumiy qarshiligiga nisbati 1:3 dan ortiq emas. Millivoltmetrning umumiy qarshiligini orttirib borilsa, uning harorat koeffisienti kamayib boradi. SHu bilan atrof-muxit harorati o‘zgarishidan kelib chiqadigan xatolik ham kamayadi. Agar termojuft erkin uchlarining harorati o‘lchash jarayonida keng chegaralarda o‘zgarsa, unda ko‘prik sxemasidan foydalangan holda sovuq ulanmalar haroratini kompensasiya qilish usuli qo‘llaniladi.
Sanoatda va laboratoriyalarda qo‘llaniladigan millivoltmetrlar ko‘rsatuvchi,
o‘zi yozuvchi va rostlovchi bo‘lishi mumkin. Tuzilishining bajarilishi nuqtai
nazaridan asboblar shchitda o‘rnatiladigan va ko‘chma bo‘ladi. Ko‘chma asboblar
uchun 0,2; 0,5 va 1,0, shchitda o‘rnatiladiganlari uchun 0,5; 1,0 va 1,5 aniqlik sinflari belgilangan.
Do'stlaringiz bilan baham: |
