Biologiya o`qitish metodikasi” kafedrasi botanika (o`simliklar sistematikasi) fanidan

Hujayra tuzilishi.
Mitseliy turlicha tuzilgan bo`ladi: 1. hujayrasiz mitseliy. Bunday mitseliy bitta yirik hujayradan iborat bo`lib, hujayra ichida bug`inlar bo`lmaydi. Bunday hujayra ko`p yadroli bo`ladi 2. hujayrali mitseliy. Bunday mitseliy bug`inlarga bo`lingan bo`lib, hujayra alohida – alohida qismlarga ajralgan. Hujayrasi bir yoki ko`p yadrolidir. Tuban taraqqiy etgan zamburug`larda (xitridiomitset, oomitset, gifoxitriomitset va zigomitsetsimonlar) mitseliysi hujayrasiz tuzilgan. Yuksak taraqqiy etgan zamburug`larda esa xaltachali va bazidiyali zamburug`larning mitseliysi ko`p hujayrali, to`siqlar bilan ajralgan.
Ko`payishi. Zamburug`lar vegetativ, jinssiz va jinsii yo`llar bilan ko`payadi.
Vegetativ ko`payishi. Vegetativ ko`payish ham bir necha xil bo`ladi. 1. Mitseliy uzilib, mustaqil individga aylanadi. Masalan, xlamidospor qalin po`st bilan o`ralgan bo`lib, noqulay sharoitda o`sish qobiliyatini saqlab qoladi. 2. Oidiylar vositasida ko`payish. Bunda mitseliy gifasining uch-lari bir qancha ayrim hujayralarga bo`linadi, hosil bo`lgan hujayra taraqqiy etib, yangi mitseliyga aylanadi. 3. Kurtaklanish yo`li bilan kupayish. Bunday ko`payish, achitqi zambu­rurg`lar uchun xarakterlidir. 4. Sklerotsiy vositasida kupayish. Bu giflarning zich qo`shilib o`sishidan hosil bo`ladi. U qoramtir, binafsha rangli, qattiq po`stli, zapas oziq moddalarga boy, shoxsimon bo`lib, noqulay sharoitni tuproqda o`tkazadi va baxorda o`sib mevatanaga aylanadi. Masalan, buni shoxkuya zamburug`ida kuzatish mumkin.
Jinssiz ko`payish. Bu ikki xil usulda boradi: zoosporalar endogen yo`l bilan giflar uchidagi zoosporangiy ichida taraqqiy etadi, uning ichida bir yoki ikki xivchinli zoosporalar yetishadi. Zoosporalarning xivchinlari silliq yoki tuklidir. Zoospora yetilgandan so`ng zooyeporangiy devorlarini yorib chiqib, suvda suzib, bironta substratga yopishib o`sadi va yangi individga aylanadi. Bunday usul bilan ko`payish xitridiomitset, oomitset va gifoxit-riomitsetsimonlar sinflariga oiddir.
Zigomitsetsimonlar sinfining vakillari sporangiy sporalari hosil qilish bilan ko`payadi. Bu sporalar ham zoosporaga o`xshash sporangiy ichidagi ko`p yadroli moddalarga bulinib, bir qancha bir yadroli sharsimon va po`st bilan uralgan harakatsiz sporalar hosil qiladi. Sporangiy ichida endogen yo`l bilan hosil bo`lgan bu sporalarga sporangiy spora deyiladi. Sporangiy sporalar juda mayda bo`lib, shamol yordamida yoki hasharotlarga yopishib, atrofga tarqaladi. Bunday sporalarning hosil bo`lishi zamburug`larning suv muhitidan yer betiga chiqib o`sishi bilan bogliqdir.