31
umumiy ahvoli 1-2 kun yomonlashadi. Bemor organizmi yo'qotgan suyuklik tana
vaznining 3
foiziday oshmaydi. Bunday holdaga bemorlar ba'zan hattoki tibbiy
yordam so'rab murojaat qilmaydilar. Ular epidemiologik jihatdan g'oyat xavfli
hisoblanadi.
2-Darajali
degidratatsiada ich surishi va qusish tez-tez takrorlanib, kuniga 15-20
martagacha borishi mumkin. Organizm suvsizlanishi
sezilarli darajaga borib, bemor
og'iz qurishi, tashnalik, holsizlik, bosh aylanishidan shikoyat qiladi. Teri qurishi
boshlaydi. Qon bosimi pasayada. Siydik ajralishi kamayib quyuqlashib ketadi. Ba'zan
boldir muskullarida tirishish paydo bo'ladi. Organizm yo'qotgan
suyuqlik tana
vaznining 4-6 foiziga yetadi. Vaqtida davolanmasa, bemor og'irlashib qolishi
mumkin.
3-Darajali
degidratatsiya ro'y berishi dastlabki soatlardanoq ich surishi va
qusish juda tez qaytalanib turganida kuzatiladi. Bunda qisqa muddat ichida bemor
organizmi juda ko'p elektrolitlar (Na, K, S) va suyuqlik yuqotada.
Shu davrda
organizmdan chiqib ketgan suyuqlik hajmi tana vaznining 7-9 foizigacha borib qoladi.
Bemorning tashnalik qiynaydi, teri burmalari uzoq vaqt yozilmaydi, ovozi zo'rg'a
eshitiladi. Qan bosimi sezilarli darajada pasayadi. Yuz, qo'l va oyoq muskullarida
kuchli og'riq beradigan tirishish kuzatilada. Siydik g'oyat kam ajraladi. Qon
quyuqlasha boshlaydi, undagi kaliy
va xlor mikdori kamayib ketadi, natriy miqdori
esa ortadi.
4-Darajali
degidratatsiya organizm suv ko'qotishning eng yuqori darajasi
hisoblanib, yo'qotilgan suv tana vaznining 10 foizdan va undan ortigani tashkil
etganida kuzatiladi. Ba'zan kasallik dastlabki soatlardanoq shiddatli boshlanadi.
To'xtovsiz ich ketishi va qusish natijasida 8-10 soat davomidayoq bemor (g'oyat
suvsizlanib qoladi. IV darajali degidratatsiya holatidagi bemorlar o'z vaqtida suyuqlik
yuborib davolanmagan hollarda ham, bunday og'ir holat yuzaga xelishi mumkin. Bu
davrda suvsizlanish oqibatida qon quyuqlashadi, yurak-qon tomirlari faoliyati keskin
buziladi, qusish va ich surishi esa to'xtalib ham qoladi. Bemorning qo'l-oyoqlari,
so'ngra tanasi soviy boshlaydi, tana harorati 35 °S
gacha tushishi mumkin, teri
ko'kimtir-tuproq rangada bo'ladi, burishib qoladi. Tomir urishi va qon bosimini
aniqlab bo'lmaydi. Yuz, ko'z, lab atrofi ko'karib ketadi. Tananing deyarli barcha
muskllarida uzoq davom etadigan tirishish va kuchli og'riq kuzatiladi. Nafas olish
susayib chuqurlashadi (Cheyn-Stoks). Siydik ajralishi to'xtab qoladi, qondaga
eritrotsit va leykotsitlar soni ko'payadi.
Tashhisi. Qanday ko'rinishda o'tishidan qat'iy nazar, vabo deb qo'yiladigan
dastlabki tashxis bakteriologik tasdiqlangan bo'lishi kerak. Tashhis qo'yish
maqsadida
bemor qusuq massasi, najasidan olib 1% li peptonli suvga ekiladi. Ich
ketish va (qusish taz takrorlashb turganda ketma-ket 3
ta ekma olinadi. Ekma
olinganidan keyin bemorga antibiotik berish mumkin. Olingan ekma 6 soat ichida
laboratoriyaga yetkazilishi shart. Vabo vibriomi topilgan hollarda laboratoriya tahlili
24 soat ichida dastlabki natijani beradi. Yakuniy xulosa 48 soatdan so'ng aniqlanadi.
Vabo kasalligiga tashxis qo'yilayotganida epidakamnezning ahamiyati katta. Ayniqsa
me'da-ichak kasalliklari bilan og'rigan boshqa bemorlar bilan, vabo tarqalgan joydan
32
kelib qolgan odamlar bilan muloqotda bo'lgani yoki bemorning o'zi keyingi 5 kun
ichida shunday epidemik xavfli joylarga borib kelganini aniqlash zarur. Diagaostika
maqsadida bemordai qon olib, vibriotsid antitelolar titri ham tekshiriladi. U 2 marta
o'tkaziladi. Kasallikning 5-6 kunida va oradan 10 kun oralatib qon olinadi. Imkon
bo'lsa, qondagi elektrolitlar hamda gematokrit ko'rsatkichini aniqlab, davolanishi
unga muqobil ravishda tashkil etiladi. Shuni ham aytib o'tish kerakki,
ayniqsa yoz
faslida vabo kasalligi bilan og'rigan bemorda bir vaqtning o'zida ichburug',
samonellyoz va boshqa me'da-ichak yuqumli kasalliklari avj olishi mumkin. Bunday
bemorlarda vabo belgilari tana haroratining 38- ga ko'tarilishi, qorin bo'shlig'ida
vaqti-vaqti bilan og'riq bo'lishi, ichak chiqindig'ida shilliq, qon borligi bilan davom
etadi. Shunday bemorlarning ichak chiqindilarini vabo vibrionlariga hamda ichak
guruxi (dezinteriyaga, salmonellyozga va boshqa) mikroblariga tekshirish zarur.
Davolash. Vabo kasalligi bilan og'rigan bemorni davolash usullari quyidagilardan
iborat:
1. Davolashni imkon boricha erta boshlash kerak. Buning uchun har bir shifokor
yoz faslida me'da-ichak kasalliga tufayli murojaat qilgan
bemorni qabul qilayotganida
vabo kasalligi bo'lishi mumkinligini yodda tutishi, uning asosiy alomatlarini bilishi
kerak. Kasallikka biroz bo'lsa ham shubha tug'ilganida, bemorni shifoxonada aloxida
yotqizish zarur. Vabodan tashqari yengil kechayotgan ichketar kasalligida bemorga
4-6 soat davomida oral regidratatsiya punktlarida og'izdan regidron, sitroglyukosalan
va boshqa eritmalardan ichirib, ahvoli yengillashsa, uyiga yuborish mumkin. Bunday
bemordan bir marta vaboga tekshirish uchun ekma olish kerak.
Mahalla shifokori
uyga qaytarilgan bemor holidan xabardor bo'lib turishi lozim.
2. Davolashning asosi — organizm yo'qotgan tuz va suv o'rnini qoplash. Kasallik
yengil kechganida, ba'zan o'rtacha og'irlikda kechayotgan hollarida ham og'izdan
regidron eritmasi ichirib turish zarur. Uni har 3-5 minutda osh qoshig'ida (bolalarga
choy qoshig'ida) ichiriladi. Ichiriladigan suyuqlikning umumiy hajmi bemor yo'qotgan
suyuqlik mikdoriga qarab belgilanadi. Uni aniqlashning iloji bo'lmasa, qo'yidagi
jadvaldan foydalaniladi (1-jadval).
Do'stlaringiz bilan baham: 
