«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика илмий-амалий анжумани

Brassinosteroidlar:
birinchi bo'lib 
Brassica 
gulchanglaridan ajratib olingan 
aralash brassinolid bilan tavsiflangan 60 dan ortiq steroid birikmalardan iborat. 
O'simliklarda universaldir. Ularjuda past konsentratsiyalarda o'sish va rivojlanishga 
ta'sir ko'rsatadi va ushbu jarayonlarni endogen tartibga solishda rol o'ynaydi. 
Funksiyalari: 
Hujayra bo'linishida, hujayralar siklidagi tartibga soluvchi cyclin 
D3 geninitranskripsiyasini ko'paytirish orqali amalga oshiradi. Hujayralarning 
cho'zilishi, brassinosteroidlar ksiloglukanaza va ekspsinninslarini kodlovchi 
genlarning transkripsiyasini qo'llab-quvvatlaydi va devorlarning bo'shashishiga 
yordam beradi. Bu tomirlarning cho'zilishiga olib keladi. Ildiz o'sishi va 
rivojlanishida ingibitor hisoblanadi. Etilen biosintezi va epinastiyani nazorat qiladi. 

---

«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика онлайн илмий-амалий анжумани
Гулистон 2020 й. 17-18 апрель
422 
Mutatsiyani kamaytirdi va kechiktiradi. Hujayra bo’linishini kuchaytirishi, natijasida 
qarilikni kechiktirdi [Phinney BO.15-52]. 
Salitsilkislotasi (SA): 
Fenil alanin aminokislotasidan biosintez qilinadi. 
Gullarning uzoq umr ko'rishini kuchaytirishi, etilen biosintezi va urug'larning 
rivojlanishini ingibitori, jarohatlarga javob bermasligi va ABA ta'sirini qaytaradi. 
Salitsilkislotasi "patogenez bilan bog'liq oqsillarni" ishlab chiqarishni boshlash orqali 
patogenlarga qarshilik ko'rsatishda asosiy rol o'ynaydi. U tizimli ravishda olingan 
qarshilik reaktsiyasiga (SAR) jalb qilingan bo'lib, unda katta barglarda pathogen 
hujum yosh barglarda qarshilik kuchayishiga olib keladi [Mulkey TJ, Kuzmanoff 
KM, Evans ML 186-188]. 
Jasmonatlar (JA):
Jasmonik kislotali nolenik kislotadan sintez qilinadi, 
jasmonik kislotatuberon kislotasining hosilasidir. Jamonatlar o'simliklarning 
ko'payishi va urug'lani shu kabi ko'plab jarayonlarni ingibitorlik qiladi [Phinney BO. 
15-52]. Ular qarish, bo'shashish, tuber shakllanishi, pishibetish, pigment shakllanishi 
va tendilning qoplanishiga yordam beradi. JA Arabidopsisning erkaklarning 
reproduktiv rivojlanishi uchun zarurdir. Boshqa turlarning rolini aniqlash kerak. 
Jasminatlar o'simliklarni himoya qilishda muhim rol o'ynaydi, bu erda ular 
hasharotlarning oziqlanishiga to'sqinlik qiladigan proteinazingibiorlerinin sintezini 
qo'zg'atadi va shu munosabat bilan peptid sistemasi qo'zg'atadigan reaktsiya yo'lida 
vositachi vazifasini bajaradi [NK Fageria 182-184]. 
Xulosa qilib aytadigan bo’lsak o’simliklar ontogenezida abiotik va biotik 
omillar bir qatorda o’simliklarda gimorfo-fiziologik jarayonlar uchun o’simlik 
garmon (fitogarmon)lar muhim ahamiyatga egadir. Auksin, sitokin, gibberellin, 
brassinosteroid, salitsilkislotasi o’simliklarning urug’idan nish chiqib to o’simlikning 
umrini oxirigacha o’z faoliyatini olib boradi. Etilen, abstsizat kislotasiesa o’simlikni 
stress yoki bir so’z bilan aytganda qarishiga olib keluvchi garmonlar xisoblanadi. 
O’sish garmonlari auksin, sitokin, gibberellin, brassinosteroid, salitsilkislotalarini 
o’simliklarning o’sish va rivojlanishida muhim omil sifatida qarash mumkinligini 
anglatadi. Ammo shuni ta'kidlash kerakki, gormonlar yakka o'zi harakat qilmaydi, 
balki bir-biriga yondashib yoki qarama-qarshi bo'lib, o'sish va rivojlanishning 
yakuniy holati gormonal muvozanatning aniq ta'sirini natijasi o’z aksini topadi. 
O'simlik genlar orasidagi farq ta'sirlar bor va qaysi o'simlik gormonlar ayrim o'simlik 
gen, o'simlik gormonlar tomonidan faollashtirilgan va keyin u yerda bo'lgan boshqa 
o'simlik genlar orqali boshqariladi.