«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика илмий-амалий анжумани

«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика онлайн илмий-амалий анжумани
Гулистон 2020 й. 17-18 апрель
401 
Илдиз олди барглари текис қиррали бўлиб пояда кетма-кет жойлашган. Гуллари 
майда, яшил ёки рангсиз, учи пушти ёки оқ чизиқли (1,3,5). 
Ўзбекистонда бегона ўт сифатида учрайди. Ўсимлик космополит 
ҳисобланади. Медицинада хом ашё сифатида ўсимликнинг илдизи ва ер устки 
қисмларидан фойдаланилади. Ўсимлик ердан илдизи билан олинади ёки ер 
устки қисмлари гуллашнинг бошланиши даврида, поя қотмасдан олдин 
йиғилади. 
Чумчуқ тили илдизида антоциан, антрахинон, хризафанол, имодин ва 
глинкозидлар мавжуд. Ер усти қисмларида эса угливодлар, фенилкарбон 
кислоталар, микроэлементлар, витаминлар кумарин, ошловчи моддалар, 
флавоноитлар учрайди. Гули таркибида флавон, уруғида эса ёғлар, маваси 
таркибида 12-20 % ошловчи моддалар, 25 % крахмал, витамин С ва бошқа 
бўлади. Бу ўсимлик шамоллашга қарши, оғриққа қарши, тана ҳароратини 
туширишда, бачадон қисқаришида,қон қуйилишида, пешоб ҳайдашда, қон 
тўҳтатувчи, яраларни битиришда ва тинчлантирувчи бирикма сифатида 
қўлланилади. Ер усти қисмидан тайёрланган чой ва дамламалар шамоллаш, 
бронхит, тубркулез бронхиял астма ошқозон ичак касалликларига, ҳар-хил 
шишларида, оғриқ қолдиришда ишлатилади. Кейинги йилларда чумчиқ тили 
турли хил шишларни даволашда, бепуштликка, моддалар алмашуниви 
бузилганда ва гипртоник касалликларда бундан ташқари ундан тайёрланган 
шарбати юқори фитонцидлик хусусиятларга эга. 
Озиқ-овқат маҳсулотлар сафини кенгайтиришда ҳам бу ўсимлик қўл 
келади. Салат, шўрва, икра, пюре, чой тайёрлаш мумкин. Айниқса чой 
сифатида фойдаланиш, четдан чой олиб келишни камайтиради. Бу билан биз 
волютамизни четга чиқишни бир мунча камйтирган бўлардик (2,4,6,7). 
 
Салат тайёрлаш
: тоза ювилган 50 гр ёш ўсимлик барглари бир дона 
қайнатиб пиширилган тухум майда қилиб тўғралади. Шивит аралаштирилиб 
таъбига кўра туз сепилади, қаймоқ билан аралаштирилади. Истеъмол учун 
дастурхонга тортилади.