6-Мавзу: Истеъмол, жамғариш ва инвестиция функциялари
2. 2 Режалар: • 1. Истеъмол ва жамғариш, уларнинг графиклари ва функциялари. • 2. Истеъмол ва жамғаришга ўртача ҳамда чегараланган мойиллик. • 3. Инвестицияларнинг моҳияти, графиги ва функцияси. • 4. Инвестициялар динамикасини белгиловчи фоиз cтавкасидан бошқа омиллар. Акселератор модели.
3. 3 1. Капитал ва инвестициялар • Капитал деганда иқтисодий муносабатларнинг йиғиндиси тушунилади. Капиталнинг янада аниқроқ ифодаланиши – бу ишлаб чиқариш воситалари (асосий ва айланма ишлаб чиқариш фондлари) ҳисобланади. • Инвестициялар ёки капитал қуйилмалар – бу ҳали буюмлашмаган, лекин ишлаб чиқариш воситаларига қўйилган капитал, ўзининг молиявий шаклига кўра, улар фойда олиш мақсадида хўжалик фаолиятига қўйилган активлар ҳисобланиб, иқтисодий хусусиятига кўра, у янги корхоналар қуришга, узоқ муддатли хизмат кўрсатувчи машина ва асбоб ускуналарга ҳамда шу билан боғлиқ бўлган айланма капиталнинг ўзгаришига кетган ҳаражатлардир.
4. 4 • Инвестициялар ялпи ва соф • инвестицияларга ажратилади. • Ялпи инвестициялар – бу ишлаб чиқариш воситаларининг истеъмол қилинган қисмини қоплаш ҳамда уларни қўшимча кўпайтириш- кенгайтириш мақсадида ишлаб чиқариш жамғармалари ва аҳолиларнинг шахсий маблағлари асосида яратилган қуйилмаларидир. • Соф инвестицияларни аниклаш учун ялпи инвестициялардан амортизация айрилади. • Ялпи инвестиция ва амортизация бир- бирига тенг бўлган чоғда иктисодиёт тургунлик холатида бўлади.
5. 5 • Инвестиция харажатлари динамикасига таъсир этувчи бошқа омиллар қуйидагилар киради: • 1. Солиққа тортиш даражаси; • 2. Ишлаб чиқариш технологияларидаги ўзгаришлар; • 3. Мавжуд бўлган асосий капитал миқдори; • 4. Инвесторларнинг кутиши; • 5. Ялпи даромадларнинг ўзгариши.
6. 6 • Уй хўжаликлари турли хил солиқларни тўлаганларидан сўнг уларнинг ихтиёрида миллий даромаднинг маълум бир қисми қолади. Миллий даромаднинг бу қисми шахсий даромад деб ҳисобланиб, истеъмол (С) ва жамғариш (S) учун ишлатилади (ИД= С+S). Шундай қилиб, жамгарма бу уй хўжалиги ихтиёридаги даромаднинг истеъмол қилинмаган қисмидир.
7. 7 ИхтиёрдагиИхтиёрдаги даромад =даромад = Даромад (Y) – солиқлар (T)
8. 8 Жамғарма – бу хўжалиги ихтиёридаги даромаднинг истеъмол қилинмаган қисми. S=Sp+Sd+Sx бунда: Sp– хусусий жамғармалар; Sd - давлат жамғармалари; Sx – бошқа мамлакатлар жамғармалари Sp=(Y+TR+N-T)-C Y-даромадлар; TR-трансферт тўловлари; N – давлат заёмлари бўйича фоизлар; Т – солиқлар; С – истеъмол.
9. 9 Sd=(Т-TR-N)-G Агар давлат жамғармалари нолга тенг бўлса, давлат бюджети мувозанатлашган, жамғаришнинг манфий миқдори бюджет тақчиллигини (ВТ) билдиради: ВТ= - Sd Sx = М-Х Бошқа мамлакатларнинг жамғармалари ташқи дунёнинг бизнинг импортимиз ҳисобига олган даромадлари минус уларнинг бизнинг экспортимизга сарфланган харажатларига тенг
10. 10 Истеъмол функцияси: C = a + b (Y – T) Жамғарма функцияси: S = -a + (1 – b) (Y – T) a – автоном истеъмол; b – истеъмолга меъерий мойиллик; C – истеъмол харажатлари; Y – даромад; T - солиš тœловлари; S – жамарма Истеъмолга ўртача мойиллик Жамғармага ўртача мойиллик Yd C APC = Yd S APS = APC + APS = 1 Меъерий мойиллик Меъерий мойиллик Yd C MPC ∆ ∆ = Yd S MPS ∆ ∆ = MPC + MPS = 1
11. 11 Истеъмол ва жамИстеъмол ва жамғғарма функцияларининг эгриарма функцияларининг эгри чизичизиққларилари S = - a + (1 – b) (Y – T) Yd - a E C C =a+b(Y– T) Yd E a C Қарзга яшаш Жамғарма E нуктадаги даромад – бошлангич даромад: С = Yd ва S = 0
12. 12 Истеъмол омиллариИстеъмол омиллари C =a+b(Y– T) Yd C Уй хœжаликлари даромадлари Уй хœжаликлари бойлиги Нархлар даражаси Инфляция кутилиши Истеъмолчилар қарзлари Солиқ солиш даражаси Макроиқтисодий сиесат ва банк тизимига ишонч даражаси
13. 13 Истеъмол ва жамғариш ўртасидиги ўзаро боғлиқлик Даромад, истеъмол ва жамғариш кўрсаткичлари Йиллар Даромад У Истеъмол С Жамғариш S 1 370 375 -5 2 390 390 0 3 410 405 5 4 430 420 10 5 450 435 15 6 470 450 20 7 490 465 25
14. 14 ЗахиралардагиЗахиралардаги ўўзгаришларзгаришлар ASAD ≠ YE ≠ ( , )даромад реал харажатларАгар EY ASAD YY 02 〈 〉 〈 EY ASAD YY 0 〉 〈 〈1 – ( )Е режалаштирилган харажатлар E=Y E=C +I+G+Xn Е1 Е0 Е2 Y2 Y0 Y1 Y (a+ I+ G+ Xn) Захираларнинг режалаштирилмаган жам арилиши Захираларнинг режалаштирилмаган кискарилиши
15. 15 Инвестиция талабининг эгри чизиИнвестиция талабининг эгри чизиғғии Yd Id C Инвестиция омиллари: 1. Соф фойданинг кутилаетган меъери 2. Реал фоиз ставкаси
