«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика илмий-амалий анжумани

«Биохилма-хилликни сақлаш ва ривожлантириш» Республика онлайн илмий-амалий анжумани
Гулистон 2020 й. 17-18 апрель
404 
тартибли ён илдизларининг сони 12-15 тага этиб, 5-7 см га чуқурлашди. Асосий 
новданинг пастидан ўрта қисмига борган сари барг оралиғи (бўғим оралиғи) 
катталашиб, тепа қисмига яқинлашган сари камайиб борди. 
Июл ойининг охирларида ўсимлик асосий поясининг узунлиги 90 см см ни 
ташкил этиб, ёппасига гуллаши тўҳтаб, ёппасига уруғ ҳосил бўлиши кузатилди. 
Уруғлари ёнғоқчалари чекка томонидан қорая бошлаган. Шу вақтда кўп 
миқдордаги (20-30) II-III-тартибли ён илдизчаларни ҳосил қилган эди. Шу 
илдизлар тупроқ қатламининг 2-10 см чуқурлигида яхшигина тармоқланган. 
Сабаби, тупроқнинг бу қатлами юмшоқ, озиқ моддаларга бой, суғориш 
натижасида ўсимлик фойдаланиши учун этарли намлик ва ҳаво алмашинуви 
яхши бўлганлигидир. 
Тажрибаларимизда Чумчуқтили ўсимлиги уруғларини сентябр ойининг 
охирларида ва октябр ойининг бошларида йиғиб олинди.
Бу пайтда бир туп 
ўсимликдан 227-345 дана уруғ йиғиб олинди. 1000 дона уруғ массаси ўртача 5 
тупдан 3,7-4,1 г ни ташкил этди (2-жадвал). 
2- жадвал 
Чумчуқтили ўсимлиги маҳсулдорлик кўрсаткичлари 
Йил 
Гул 
Бир туп 
ўсимликда 
уруғлар сони, та 
Уруғ 
1000 дона 
уруғ массаси, 
г (н=5) 
узунлиги, мм эни, мм 
узунлиги, 
мм 
эни, мм 
2019 
2-3-7 
1-2 
227-345
4,8±0,2 
1,3±0,05 
3,7-4,1
Демак, Чумчуқтили ўсимлиги Сирдарё вилояти иқлим шароитларида 
онтогенезининг бутун босқич ва даврларини ўтиб, генератив даври 140-170 
кунга чўзилганлиги кузатилди, вегетатсия давомида 7-13 тагача шоҳлар ҳосил 
қилиши, буш оҳлар эр юзасини қоплаб, кўк масса ҳосил қилиши, ҳамда юқори 
ва сифатли ҳосил бериши аниқланди. 
Хулоса қилиб шуни айтиш бу ўсимлик халқ хўжалигида муҳим илмий ва
амалий аҳамиятга эга бўлиши, ундан озиқ-овқат маҳсулотларини 
кенгайтиришда, дори сифатида фойдаланишда, ишлаб чиқаришдан чиқарилиб 
ташланган ерларга экилиб рекультивация қилишда, ҳамда қалин сер 
шоҳланиши, кетма-кет шохланиши туфайли доимо гулғунчаларга эга бўлиши, 
уруғини кўп ҳосил қилиши, нам сақлаш хусусиятининг баландлиги тупроқ 
шўрланишини пасайтиришда, ҳосил қилган кўк массаси жўжаларнинг севимли 
озуқаси ҳисобланади. Шунга кўра, паррандаларни боқишда, кенг яйловларда 
қўй-қўзиларни боқишда, шаҳар кўчаларини кўкаламзорлаштиришда кенг 
фойдаланиш мумкин.