Bino va inshootlar

Temir-beton kran osti to‘sinlari
ko‘prik-
kranlar hara- katlanadigan relslarni tayantirish uchun xizmat qiladi. Kran osti 
to‘sinlari. shuningdek, binoning uzunligi bo‘yicha uning fazoviy birligini ta’minlaydi 
(8.4-rasm). Temir-beton kran osti to‘sinlari tavr - trapetsiya yoki qo‘shtavr shaklida 
tayyorlanadi. Bunday to‘sinlar ustunlar qadami 6 va 12 m. ko‘prik-kranning yuk 
ko‘tarishi 30 t gacha bo‘lganda qo‘llaniladi. 
To‘sinlarning pastki qismi ustunning rafaqiga boltlarga tortish va payvandlash 
orqali, ustki qismi esa ustunga (oldindan o‘rnatilgan po‘latga) payvandlash yo‘li 
bilan mahkamlanadi. Kran osti to‘sini ustidan qalinligi 8-10 mm bo‘lgan rezina 
tasma yotqizilgach, rels o‘rnatiladi va to‘sinlarda qo‘yilgan teshiklardan 
o‘tkaziladigan boltlar bilan maxsus qisuvchi lapkalar yordamida ularga 
mahkamlanadi. YUk ko‘tarishi 10-30 t bo‘lgan kranlar ostiga R-43, KR-70, KR-80 
markali relsiar qo‘llanilsa, 5-101 bo‘Iganda-R-38 ishlatilishi maqsadga muvo- fiq 
keladi. Bino chetlarida kran osti to‘sinlari ustiga kranni to‘xtatuvchi to‘siqlar 
o‘rnatiladi. 
■4.4-rasm.
Temir-beton kran osti to‘sinlari: a-oralig‘i 6 m; b-oralig‘i 12 m; d-
kran osti to‘sinini ustunga tavantirish; e-relsni to‘singa mahkamlash: 1 ustunlar 
ichiga o‘matilgan detallar: 2—shunday kran osti to‘sininiki: 3-po‘lat taxtacha: 4—
po‘lat bo‘lakcha; S-relsni mahkamlash uchun teshiklar; 6-rels; 7-rezinali qistirma; 8-
bolt; 9-to‘sin; 10 po‘lat qistirma. 

---

113 
9.5-rasm. Po‘latli kran osti to‘sinlari. 
a, b, d—yaxlit kesimli; e-panjarali; f-yaxlit kesimli to‘sin sxemasi; g-
ustunga tayanish: 1-chetki qovurg‘a; 2-kran osti to‘sini; 3-qattiqlik qovurg‘asi; 
4—taxtachani mahkamlash; 5-ustun usti elementi; 6-fasonka; 7-traversaning 
tayanch taxtasi; 8-9-ustunning kran osti shoxi. 
Kran osti to‘sinining pastki qismi ustunlarga boltlar yordamida 
mahkamlansa, ustki qismi to‘xtatuvchi fermalarga zichlanadi. Kran osti to‘sini 
6-12 m uzunlikda, qo‘shtavr shaklida loyihalanadi. Ta’kidlash joizki, po‘latli 
karkasning elementlarini konstruksiyaiash qurilish konstruksiyalari fanining 
metalli konstruksiyalar qismida to‘la o‘rganiladi. 
Po‘lat fermalarning parallel tasmali. uchburchakli, poligonai, segmentli, 
parabolik shakllari mavjud (9.7-rasm