Bino va inshootlar

Temir-beton va engil beton panellardan tayyorlangan sanoat binolarining 
devorlari 
1.
Panelli devorlarning turlari 
2.
Panelli devorlarning o‘lchamlari 
Ko‘p oraliqli ishlab chiqarish binolarining devorlari qiymati bino umumiy 
narxining 8-10% ni tashkil etadi, bu ko‘rsatkich bir va ikki oraliqli binolarda yana 
ham katta bo‘lishi mumkin. 
Panel devorlarni keng ko‘lamda qo‘llash bino narxini tushirish va uni qurishga 
ketgan vaqtini kamaytirishga olib keladi (2.22-rasm). Ustun qadamlari 6,0m bo‘lgan 
binolarda uzunligi 6,0m, ustun qadami 12m bo‘lgan joylarda esa uzunligi 12m li 
devor panellari keng ko‘lamda ishlatilmoqda (2.33-rasm). Binoda joylashgan o‘rniga 
ko‘ra panellarni qator paneli, deraza oralg‘i paneli, ravoq paneli kabi turlarga 
ajratiladi. 
Hozirgi kunlarda devor panellarini oddiy va engil betonlardan tayyorlanadi va 
ularni bir necha seriyalari mavjud bo‘lib - 1,432_5: 1,432_6 va hokazo kabi 
belgilanadi. 
Isitilgan bino devori panelining qalinliklari 160, 200, 240 va 300 mm bo‘lib, bu 
erda 160mm qalinlikdagi panel faqat ilingan devorlarda bo‘ladi. Panel balandligini 
odatda 1200, 1800mm, tomidan atmosfera suvlarini bino

---

135 
tashqarisidan tushirib yuboriladigan binolarda esa panel balandligini 900 va 
1500 mm qilib olinadi. 
Parapet panellari balandligi 900 va 1800mm ga teng bo‘ladi. 
Isitilmagan binolarda qovurg‘ali hamda serqovurg‘ali yig‘ma temirbeton 
panellari qo‘llaniladi. Ularni uzunligi 5980 va 11970mm, balandligi 1185 va 
1785mm, qovurg‘alari balandligini ustunlar qadami 6,0 bo‘lganda 120mm va ustunlar 
qadami 12m bo‘lganda esa 300mm qilib olinadi. 
Panellar sinfi V25 va V30 bo‘lgan betonlardan tayyorlanadi. 
2.22-rasm. Bir qavatli sanoat binolarida devor panellarini 

a – bo‘limi devorlarda; 

b – bino to‘g‘risida. 
1 – 3 – tom yopmasi ko‘taruvchi konstruksiyasi temirbeton ferma yoki to‘sin 
bo‘lganda; 4 – 5 – bu ham po‘lat ferma bo‘ladi. 
Devor panellarini ustunlarga har xil usullarda mahkamlanadi. Bunday usullarni 
birida har xil tekislikda joylashgan ikki po‘lat burchaklarini birini ustun quyma 
detaliga ikkinchisini esa panel quyma detaliga payvandlanib, hosil bo‘lgan moslama 
yordamida panellar ustunlarga ilintirib qo‘yiladi. 

---

136 
2.33-rasm. Ishlab chiqarish binolarining to‘suvchi elementlari va ularni 
ustunlarga ulash: 
a,v – isitilmaydigan (a) va isitiladigan (b) binolarning devor panellari; v – 
tayanch stoliga qo‘yilgan; g – burchaklar yordamida ilintirilgan 
1- ustun; 
2- quyma detali; 
3- tayanch stolchasi; 
4- panel; 
5.- payvand chok; 
6- biriktiruvchi (ilgak) elementlari; 
7- devor panelli quyma detali. 
Deraza o‘rni ustiga joylashtiriladigan panellarni ustunlardagi mahsus po‘lat 
stol-tayanchlarga o‘rnatilib, panellar choklarini qaysi metallar bilan to‘ldirilishidan 
qat’iy nazar ularni to‘rt burchagidan ustunlarga payvand yordamida qotiriladi. 
Gorizontal chok qalinligi 15mm, vertikal chok qalinligi 20mm qilib qabul qilingan. 
CHoklarni elastik xususiyatga ega bo‘lgan sintetik ashyolar UM-40 va UM-50 yoki 
qum-sement qorishmasi bilan to‘ldirilib chiqiladi.