Bilim Ta’l Ta’l “oliy m sohasi: lim sohas lim yo’na oliy V t y matem

kapitali statistikasi muammolari 
 

---

57
qirralarini takomillashtirish borasida shu MHT-93ga tayanmoq zarur. Unga binoan, 
milliy boylik
deganda ma’lum bir sanaga institutsional birliklar, ya’ni mamlakat 
rezidentlariga tegishli bo’lgan kapital sof qiymati tushuniladi. Kapital sof qiymati 
institutsional birliklarning aktivlari (nomoliyaviy va moliyaviy) va majburiyatlari 
orasidagi farq kabi aniqlanadi Milliy boylik mazkur davlat rezidentlariga tegishli 
bo’lgan nomoliyaviy aktivlar va ularning tashqi dunyoga sof talabini ifodalaydi. 
Ma’lumki iqtisodiy aktivlar – iqtisodiy ob’ekt bo’lib, ular institutsional 
birliklarning mulki hisoblanadi, undan egalik qilish yoki foydalanish tufayli 
iqtisodiy manfaat olinadi. Muhim manfaat – bu kelajakda daromad olish 
imkoniyatidir. Ba’zi bir aktivlar: binolar, jihozlar va boshqalar tovar ishlab 
chiqarishda va xizmat ko’rsatishda faol qatnashadi hamda foyda keltirishda 
ulushga ega bo’ladi. Ba’zilari esa, masalan moliyaviy aktivlar – aktivlar egasiga 
egalik qilgani uchun mulk daromadini keltiradi. BMT ning MHT – 93 dagi 
kontseptsiyasiga muvofiq mamlakat (tarmoq, sektor, hudud) ning mulkiy holati – 
milliy boyligi sof aktivlar qiymatiga tengdir. Bu ko’rsatkichni hisoblashda
“Aktivlar va passivlar balansi” dan foydalaniladi. 
Aktivlar va passivlarning davr boshi (oxiri) dagi balansi: 
Aktivlar (talablar). 
Passivlar (majburiyatlar). 
1.Nomoliyaviy aktivlar 
3.Moliyaviy majburiyatlar 
2.Moliyaviy aktivlar 
4.O’ziga tegishli kapitalning sof 
qiymati (n1+n2-n3) 
BMT ning MHT-93 dagi kontseptsiyasiga binoan milliy iqtisodiyot va uning 
sektorlari bo’yicha mulkiy holatni – boylikning hajmini hisoblash mumkin. 
Aktivlar va passivlar balansining yil boshi va oxiridagi ko’rsatkichlarini 
solishtirishi natijasida, sof aktivlar – milliy boylikning hajmini o’zgarishi (mutlaq 
va nisbiy) ni aniqlash imkonini beradi. Iqtisodiy statistikada sof aktivlar – milliy 
boylikni hajmini hisoblashda moliyaviy aktivlar (talablar) va moliyaviy passivlar 
(majburiyatlar) faqat tashqi mamlakatlarga nisbatan olinadi, chunki ichki talablar 
va majburiyatlar mamlakat miqyosida bir-biri bilan qoplanib ketadi.