96
erishishga qaratilgan kuchlardir. Zamonaviy boshqarish ma’rifatli, o`z kasbini keng va chuqur
egallagan, yuqori axloq me’yorlariga amal qilishni talab etadi. Ma’rifat va axloq orqali
kishilarning iqtisodiy va ijtimoiy munosabatlarini, xulqini o`rganish
va tashkilot faoliyatida
qo`llash katta muvaffaqiyatlarga olib keladi.
Boshqaruv psixologiyasida zamonaviy rahbarga qo`yiladigan talablardan biri shuki, u
hozirgi zamon psixologiyasining o`zi uchun ma’qul barcha uslublaridan foydalangan holda, eng
avvalo o`zi to`g`risida, qolaversa, qo`l ostidagilarning shaxsi to`g`risida bilimlar va ma’lumotlarga
ega bo`lishi kerak. Ya’ni, mahlum ma’noda rahbar psixodiagnost bo`lishi, o`z faoliyatida
psixodiagnostik metodlarni qo`llay olishi kerak. Chunki, o`zgalar psixologiyasini yaxshi bilish -
ular ustidan hokimlikning usuli bo`lgani kabi, o`z shaxsiy fazilatlari va kamchiliklarini bilish ham,
turli vaziyatlarda to`g`ri yo`l tutishning yo`lidir.
Eng avvalo rahbar o`zining boshqaruvchilik faoliyatiga qanchalik loyiq ekanliginginzni
aniqlab olishi kerak.
Lavozimni egallashdan avval, u
quyidagi sifatlarga ma’lum darajada ega
bo`lishi kerak:
• rahbar tub ma’noda realist bo`lish kerak, ya’ni uning barcha harakatlari o`zi
boshqarayotgan korxona yoki tashkilot manfaatlariga mos kelib,
unga foyda keltirishi
lozim;
• rahbarning umuman odamlar haqida qanday tasavvurda ekanligi, ular to`g`risida
nima deb o`ylashi, bu boradagi bilimlari juda muhim.
Bu savolga agar u obyektiv, to`g`ri javob
topolgandagina, uning o`zi haqidagi fikrlarini taxminan bilish mumkin bo`ladi. Shu kabi
savollarga aniq javoblarning bo`lishi dastlabki paytda uning muvaffaqiyati va odamlar bilan
ishlab ketishining real asosidir;
• o`zgalar faoliyati va jamoa ishini yaxlit tarzda boshqara olish, kerak bo`lsa
hamma
bajarayotgan ishni birgalikda hamma qatori bajara olishga tayyor bo`lishi lozim. Buning uchun
u qatg’iy harakatlarga tayyor bo`lishi zarur.
Har qanday topshirilgan vazifani oxiriga yetkazish va bundan mag’lum bir qoniqish
hissi
hosil qilish uchun rahbar o`zida qobiliyat va kuch-quvvat zahirasiga ega bo`lishi shart. Buning
uchun:
- o`z kuchi, salohiyati va qobiliyatlarini eng asosiy maqsadga qaratish va irodani aynan
shunga sarf qilish;
- doimo tetik va sog`lom bo`lib, har doim ham ishga yaroqli ekanligini ko`rsata olish;
- boshqa xodimlar ham bajara olishi mumkin bo`lgan e’tiborsiz ishlarga qo`l urmay,
ularning nazoratiga e’tiborni qarata olish (“delegirovanie”);
- yon-atrofdagi boshqa tashkilot va korxonalardagi boshqaruv uslublari haqida ham
ma’lumotga ega bo`lib, boshqaruvda ulardan ortda qolib ketmaslikka harakat qilish,
korporatsiya usulidan unumli foydalanish.
Yuqorida sanab o`tilgan holatlar, albatta, rahbarning o`z ish faoliyatini
samarali tashkil etish
va dastlabki onlardanoq muvaffaqiyatlarga erishishga yordam beradi.
Bundan tashqari, psixologiyadagi qator psixodiagnostik uslublar, konkret metodikalar ham
borki, rahbarning ish stolida ulardan eng
qulay va ishonchlilari turishi, inson faoliyatini to`g`ri
tashkil etishga bevosita aloqador bo`lgan allomalar va taniqli arboblarining asarlaridan ham bo`lishi
uning ishiga faqat ijobiy tapsir ko`rsatadi. Bir qator taniqli psixolog-olimlarning mashhur asarlari va
ularning insonlar bilan muloqotda bo`lish sanhati har bir mutaxassisning o`z ishini tashkil etishida
ko`makchi bo`lishi mumkin.
Muloqot qonuniyatlarini bilish hamda uni o`rnatish malakalari va qobiliyatlarini
rivojlantirish har bir kishi uchun muhimdir.
Har bir kishining o`z “Men”i atrofdagilar bilan bo`ladigan muloqot jarayonida shakllanadi.
Shaxsning hayot yo`llari avval oilada, bog`cha, maktab, institut, ishxona,
keksalar orasida, ya’ni
guruh va jamoalarda rivojlanadi. Bizning yuksak mahnaviy ehtiyojlarimizdan biri - bu muloqotga
bo`lgan ehtiyojdir. Muloqotga bo`lgan ehtiyojimiz qondirilmasa, ongimiz ham rivojlanmaydi.