Berdaq nomidagi qoraqalpoq davlat universiteti fizika kafedrasi radioelektronika

Chiziqli bo’lmagan passiv sistemalar

4.2. Tekislovchi filtrlar
To’g’rilangan tok yoki kuchlanish amplitudasining pulslanishi ular spektrida o’zgarmas tuzuvchi bilan bir qatorda karrali chastotaga ega bo’lgan o’zgaruvchan tuzuvchilar mavjudligidan kelib chiqadi. Bunga ishonch hosil qilish uchun to’g’rilangan kuchlanishi Fure qatoriga yoyish kerak. Masalan, ikki yarim davrli to’g’rilash sxemasining chiqish kuchlanishi soda turda yoziladi.

U_m- transformatorning ikkiyoqlama chulg’amidagi kuchlanish amplitudasi.

4.4-§ da o’zgaruvchan tokni (kuchlanishni) ajratib olish uchun nagruzka rezistoriga parallel qilib kondensator ulanishini ko’rdik. Biroq bu ko’p hollarda yetarli bo’lmaydi, yoki yaramsiz bo’ladi. Shuning uchun o’zgarmas tuzuvchini ajratib olsida maxsus zanjirlar -tekislovchi filtrlardan foydalaniladi. Ularning vazifasi tok yoki kuchlanishning o’zgaruvchan tuzuvchilarini yutib qolishdan iborat. Biroq ular iloji boricha o’zgarmas tuzuvchi yoki kuchlanish miqdorini kamaytirmasligi kerak. Shuning uchun tekislovchi filtrlar asosan reaktiv qarshilikli elementlar-induktivlik g’altagi va kondensatorlardan tuziladi.

Др U1 RH U2 С Др U1 RH U2 С1 С2 4.8-rasm. Tekislovchi Г- simon (а) va П- simon (б) filtrlar.

Elementlarning ulanishiga qarab tekislovchi filtrlar <<Г-simon>> va <<П-simon>> bo’ladi.Ularning sxemasi 4.8-rasmda ko’rsatilgan. Ikkiyoqlama holda ham induktivlik g’altagi drosseldan (Dr) tokning o’zgarms tuzuvchisi kam qarshilikka uchragan holdao’tadi. Kondensatorlar esa o’zgarmas tokni o’tkazmaydi.

Natijada R_H rezistorda o’zgarmas kuchlanish hosil bo’ladi. Uning o’zgarishsiz qolishi uchun tokning o’zgaruvchan tuzuvchisi drosselda yutilib qolib, R_H nagruzkada kuchlanish tushumini hosil qilmasligi kerak. Bu holat drossel qarshiligi kondensator kondensator qarshiligidan juda katta bo’lganda ko’rsatilgan bo’ladi:

ҳәм

Bunda o’zgaruvchan tashkil etuvchilarning eng kichik chastotasi. Bu shart bajarilganda o’zgaruvchan tuzuvchilar asosan, induktivlik g’altagida eng ko’p potensial tushuvini hosil qiladi va uning juda oz bo’lagi kondensatorga to’g’ri keladi

Demak, tekislovchi filtr o’zgaruvchan tuzuvchilarga bog’liq kuchlanish bo’lgichi vazifasini bajarar ekan.

П-симон фильтрлер (4.8 б-rasm) ning ishlashi Г-simon filtrlarnikidan farq qiladi. Biroq qulaylik uchun ikki bosqichli filtrlash deb qarash mumkin. Birinchi bosqichda С₁ kondensator nagruzka rezistoriga parallel ulangan kondensator (4.5-rasm) kabi ishlasa, ikkinchi bosqich Г-simon filtrlarni tashkil etadi. Shuning uchun (4.11 а) tengsizlik oddiy turda yozilishi kerak:

ҳәм

Ko’pincha П – simon filtrlarda С₁ = С₂ = С qilib olinadi.

Demak, П- simon filtrlar Г- simon filtrlarga qaraganda sifatliroqdir. Biroq to’g’rilagich elementida tokning keskin o’zgarishlari kuzatiladigan bo’lsa, П- simon filtrlardan foydalanish mummin emas. Shuning uchun С₁ sig’im tokni o’tkazib yuboradi. Bunday hollarda faqat Г- simon filtrlar ishlatiladi.

Yuqori kuchlanish (4-5 kV dan ortiq) qurilmalarda ham ayrim kichik kuchlanishli qurilmalarda drossel o’rniga resistor ishlatiladi. Shunda To’g’rilagich sxemasi sohalanib, uning og’riligi kamayadi.