Berdaq atinda



Download 2,16 Mb.
bet103/149
Sana06.04.2022
Hajmi2,16 Mb.
#531460
1   ...   99   100   101   102   103   104   105   106   ...   149
Bog'liq
QORAQALPA

Qadaǵalaw ushın sorawlar

  1. Sóz dizbegi degenimiz ne?

  2. Sóz dizbegi qalay baylanısadı?

  3. Sóz dizbegindegi málilik qatnaslardi kórsetiń.



Ádebiyatlar

  1. Баскаков Н.А. Словосочетания в каракалпакском языке. // «Исследования по сравнителной грамматике тюркских языков», III. Синтаксис. М., 1961

  2. Коллектив Ҳәзирги қарақалпақ әдебий тилиниң грамматикасы. Н. 1994.

  3. Da’wletov A., Da’wletov M., Qudaybergenov M. Ha’zirgi qaraqalpaq a’debiy tili. Sintaksis. No’kis, 2009.

  4. Умаров А. Сопоставительная грамматика руского и каракалпакского языков. Нукус, 1992.Kollektiv. Házirgi qaraqalpaq tili. Sintaksis. Nókis, 1996.



31-тema. Jay gáp.
Jay gáptiń mazmunı boyınsha túrleri


Joba:

  1. Predikativlik.

  2. Bas aǵzalar

  3. Gáplik intonaciya

  4. Gáptiń mánisine qaray túrleri.



Tayanısh sózler jay gáp, soraw gáp, xabar gáp, úndew gáp, buyrıq gáp.

Adamlardıń óz-ara pikir alısıp qarım qatnas jasawı gáp arqalı támiynlenedi. Gáptiń tilde atqaratuǵın kommunikativlik (baylanıs) funkciyası ayrıqshA) Biz aytajaq pikirimizdi sanamızǵa gáp túrinde qolaylastırıp alamız da, onı (pikirdi) sol gáp túrinde awızeki yamasa xat arqalı basqalarǵa bildiremiz, bilgenimizdi xabarlaymız hám t.b.


Jay gápler bir sózden de, eki yamasa birneshe sózden de dúzile beredi. Olar qádimgi jay sózden sóz dizbeklerinen tómendegi belgileri menen ayrıladı.
1. Predikativlik. 2. Bas aǵzaları (yaki bir bas aǵzanıń tiykarında dúziliwi). 3. Gáplik intonaciyası.
1. Predikativlik (predikat-bayanlawısh, predikativlik-gápte pikirdiń bayanlanıwı degen mánide alınǵan grammatikalıq termin). Bul-jay gáptiń sózden, sóz dizbeginen, qospa gápten parıqlanatuǵın bas belgisi, predikativlik gáptiń birer nárse qubılıs haqqında belgili bir waqıtqa, betke tiyisli xabar, soraw, úndew yamasa buyrıq ótiniishti bayanlaydı. Mısalı Dúnyada kitaptan súykimli dos joq. (Nawayı). Egisti qashan baslaymız? Súyinshi! Tún. Awıl uyqıdA)
2. Bas aǵzalar (baslawısh hám bayanlawısh) jay gáptiń predikativlik negizi bolıp sanaladı. Mısalı Qawın pisti. Bunda baslawısh (qawın) gáptiń temasın, ne haqqında aytılǵanın atap kórsetedi. Al, bayanlawısh (pisti) onıń háreketin bildiredi, ekewi birigip ótken waqıtqa, úshinshi betke (forması-ti) tiyisli anıq xabardı ańlatadı, yaǵnıy predikativlik belgige iye boladı.
3. Gáplik intonaciyanıń gáptiń bir belgisi dep qaralatuǵın sebepleri bar birinshiden, gáptiń modallıq mazmunı intonaciyasına qaray anıqlanadı. Hátte bir gáptiń ózi hár qıylı modallıq mazmunǵa iye bolıwı múmkin. Mısalı Atam qanday adam edi? Atam qanday adam edi? Allabay atam keldi.



Download 2,16 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   99   100   101   102   103   104   105   106   ...   149




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish