«бердақ классикалық Әдебиятымыздың бийик шыңЫ»

Биреўлер бай, биреў жарлы, 
Биреўлер, намыслы арлы. 
Ямаса: 

---

63 
Қолына басқан Қолдаўлы, 
Санына басқан Ашамайлы, 
Жуптан басқан Қостамғалы, 
Тамғасы қос болған екен. 
Белгили илимпаз Н.Дәўқараев Бердақ дөретпелериниң қосық 
қурылысы ҳаққында былай деп жазады: «Әсиресе, Бердақ 8 буўынлы, 4 
қатарлы қосық түрин көп қолланды, оны тағы да раўажландырды ҳәм 
жетилдирди. Бул түрлер көпшилик массаның оқыўына, айтыўына жеңил, 
түсиникли еди. Бердақтың өз көзи менен көрмей, биреўлерден еситиўи 
бойынша жазған қосықларының төртинши қатарларының соңғы сөзи, 
яғный баянлаўшы «екен» көмекши фейили қосылыўы менен жасалады. 
Мәселен, «болған екен», «барған екен», «көрген екен» қусаған» [2:47]. 
Бердақ поэзиясының негизги өлшеми бармақ өлшеми болып бул 
өлшем, негизинен, қосық қатарларының буўын санларын тең сақлаў 
нәтийжесинде келип шыққан. Оның ең дәслепки бағдарлары 7-8 буўынлы 
терме ҳәм толғаўлар болып есапланады. Бул өлшем Бердақтың «Айдос 
бий» поэмасында кең қолланылған. Буннан басқа да оның 8-9; 10-11;
буўынлы қосықлары оғада көп. Демек Бердақтың қосық өлшемлеринде 
терме, толғаў формаларын есапқа алмағанда, басқа шайырлардан 
ажыралып туратуғын белгилер онша сезилмейди. Бердақ поэзиясының 
бәнт өзгешелигинде айрықша жағдайларды сеземиз. Шайырдың «Айдос 
баба» поэмасында аралас бәнтлер ушырасады. Бул, әлбетте, қарақалпақ 
халық дәстанларына тән болған бәнт үлгилери екенлиги мәлим.
Қарақалпақ поэзиясының, сондай-ақ, Бердақтың қосықларының бир 
өзгешелиги, төрт қатарлы қосықтың, әдетте, дәслепки үш қатары бир-бири 
менен уйқасып келеди де, төртинши қатары келеси куплетлердиң соңғы 
қатары менен турақлы түрде уйқасып келеди [3:317]. 
Шайыр қосықларының басым көпшилиги үш қатарлы уйқасты бир 
бәнт әтирапында бириктирип қосық шуўмақларын пайда етиў бағдарында 
жазылған, соның менен бирге бәнтлер биргелкили сөзлер менен 
тамамланған. Мәселен, «Салық», «Болған емес», «Заманда», «Халық 
ушын», «Жаксырақ», «Керек» ҳ.т.б. Бул қосықларда бәнтлердиң ҳәммеси 
усындай сөзлер менен тамамланады. Демек, Бердақ бәнтти қосықтын 
темасына бойсындырған. Соның менен бирге биргелкили бәнтлерди көп 
қолланған. «Биргеликли бәнт» ‒ бул ҳәр шуўмақ соңында бир текли бәнтли 
сөзлердиң қайталаўларына айтылады. Мәселен, Әжинияз поэзиясындағы 
«Хош аман бол бизден қалдың, Бозатаў» қатарлары сыяқлы Бердақ 
шайырда да «Залым айралық-айралық», «Не боларымды билмедим» 
қосықларында ушырасады. Мысалы: 
Бағырымды гирян етти,