Баҳтли оила 1 Кириш

Ҳазрати Пайғамбаримиз (с.а.в.)нинг завжалари
1. Ҳазрати Ҳадича (р.а.).
Ҳазрати Пайғамбаримиз (с.а.в.) илк уйланган аёл Ҳазрати Ҳадича онамиздир. 
Расулуллоҳ уларга уйланган пайтларда 25 ёшларида эдилар. Ҳадича онамиз эса 40 ёшли 
бева аёл эдилар. Ҳазрати Пайғамбаримиз (с.а.в.) унинг карвонини Шомга олиб бориб 
келганлар, тижоратда муваффақиятга эришганлар. Пайғамбаримизни ростгўйлиги 
Ҳазрати Ҳадичанинг эътиборини тортгани ва турмуш қуришни таклиф қилганлар, 
Пайғамбаримиз ҳам рози бўлганлар. Ҳазрати Пайғамбаримиз (с.а.в.) улар билан 25 йил 
бирга яшаганлар. Ҳадича онамиз вафот этгунча бошқа аёлга уйланмаганлар. Ҳазрати 
Ҳадича зеҳнли, фазилатли ва хайрсевар бир аёл эдилар. Ҳазрати Пайғамбарга илк 
иймон келтириш шарафи шу аёлга насиб этган. Расулуллоҳ (с.а.в.)ни мол-дунёси билан 
қўллаб-қувватлаганлар, қайғуларига ҳамдард бўлганлар, тасалли берганлар. 
Пайғамбаримиз шунинг учун:
- Бу уммат аёлларининг ўз замонидаги энг хайрлиси Ҳадичадир, деганлар.
Ҳазрати Пайғамбаримиз (с.а.в.) улардан икки ўғил, тўрт қиз, жами 6 фарзанд 
кўрганлар.
Ёши катта бўлишига қарамасдан Ҳазрати Пайғамбаримиз (с.а.в.) аёллари орасида энг 
кўп Ҳадича онамизни севиб, вафотларидан кейин ҳам кўп эслаганлар. Ҳатто ҳар васила 
ила Ҳазрати Ҳадича онамизни эслашлари баъзи аёлларининг рашк қилишига сабаб 
бўлган.
Ойша онамиз айтадилар:
Мен Пайғамбар (с.а.в.) аёлларининг Ҳадичадан бошқа ҳеч бирисига рашк қилмадим. 
Ҳолбуки, унинг шериклигига етмаган ҳамман. Расулуллоҳ (с.а.в.) қўй сўйганларида
"Гўштидан Ҳадичанинг дўстларига ҳам юборинглар", дердилар. Бир кун шу туфайли 
жаҳлим чиқди ва Расулуллоҳга:
- Гўё дунёда Ҳадичадан бошқа аёл йўқ. Қурайшнинг қарияларидан тишлари 
тўкилган, тарихга айланган бир аёлни нимага эслайверасиз? Ҳолбуки Аллоҳ сизга 
ундан хайрлисини насиб этган, деб ўзимни назарда тутиб савол берган эдим.
Ҳазрати Пайғамбаримиз (с.а.в.)нинг бу гапдан жаҳллари чиқди:
131

---

- Йўқ, Аллоҳ ҳаққи онт ичаманки, Аллоҳ менга ундан хайрлисини бермаган. 
Инсонлар инкор қилаётганда у менга иймон келтирди, инсонлар мени ёлғончи деркан, 
у менга ишонди. Инсонлар менга ёрдам бермаган пайтда, у менга ёрдам берди. Аллоҳ 
бошқа аёллардан эмас, ундан бўлган болалар билан менга ризқ берди. Мен уни севгиси 
билан ризқлантирилдим", дедилар.
Ҳадича онамиз Абу Толибдан уч кун кейин 65 ёшда вафот этдилар. Уларнинг вафот 
этган йилига "ғам йили" дейилган эди. Чунки Ҳазрати Пайғамбаримиз (с.а.в.) энг катта 
иккита қўллаб-қувватловчидан айрилган эдилар.
2. Замо қизи Савдо (р.а.).
Ҳазрати Пайғамбаримиз (с.а.в.) йигирма беш йил, яъни 50 ёшларига қадар Ҳазрати 
Ҳадича билан яшаган эдилар. Ҳазрати Ҳадичадан кейин уйланган иккинчи аёллари 
Ҳазрати Савдо онамиз эди. Бу аёл ҳам қари ва бева эди. Эр-хотин мусулмон бўлиб, 
динлари учун азоб кўрган ва иккинчи қабила билан Ҳабашистонга ҳижрат қилган 
эдилар. Эри у ерда ўлгач, Маккага қайтган, ҳеч бир суянчиғи йўқ эди. Мушрик бўлган 
оиласига қайтса, уни ширк келтиришга мажбурлар эдилар. Шу сабабли Расулуллоҳ 
(с.а.в.) унга уйланиб, нафақаларини ўз зиммаларига олдилар. Аллоҳ ва Расули йўлида 
чеккан азоби, кўрсатган садоқат ва ихлоси туфайли Ҳазрати Пайғамбаримиз (с.а.в.) 
уйланиб, шу тариқа унга эҳсон кўрсатдилар.
Бошқа тарафдан Ҳазрати Савдо (р.а.) Ҳазрати Пайғамбаримиз (с.а.в.)нинг Ҳазрати 
Ҳадичадан қолган болалари учун яхши она бўлиб, уларни қаровсиз қолдирмаган 
эдилар. Кексалиги сабабли Ойша онамизга ҳам онадай муносабатда бўлиб, уларни 
севар эдилар. Ҳазрати Савдо (р.а.) Расулуллоҳ (с.а.в.) билан 13 йил яшаганлар.
Узун бўйли ва бироз оғир аёл эдилар. Ҳазрати Савдо онамизни вафот этиш саналари 
борасида ихтилоф бор. Ҳазрати Умар халифалигини охирларида ёки ҳижрий ўн 
тўққизинчи йилда вафот этганини айтганлар бор. Ҳазрати Пайғамбаримиз (с.а.в.)дан 
бешта ҳадис ривоят қилганлар.
3. Ҳазрати Ойша (р.а.).
Ҳазрати Пайғамбаримиз (с.а.в.)нинг аёллари орасида бокира бўлган биринчи аёл 
Абу Бакр Сиддиқ (р.а.)нинг қизлари Ҳазрати Ойша онамиз эдилар. Пайғамбаримиз 
билан ҳижратдан аввал унаштирилганлар, тўй эса ҳижратдан кейин бўлган. Ҳазрати 
Ойшанинг Пайғамбаримизга турмушга чиққанида ўн ёки ўн саккиз ёшида бўлганлари 
132

---

ривоят қилинган. Мавлоно Шиблийга кўра, шу пайтда Ойша онамиз ўн саккиз ёшларда 
эдилар.
Ҳазрати Ойша (р.а.) ёши кичик бўлишига қарамасдан чиройли бир қиз эди. 
Арабистон иссиқ бўлгани учун у ерда қизлар эрта болиғ бўладилар.
Пайғамбаримиз (с.а.в.)нинг Ойша (р.а.)га уйланишларида кўплаб ҳикматлар бор. 
Ҳазрати Пайғамбаримиз (с.а.в.) яқин дўсти Ҳазрати Абу Бакр билан дўстлик ва 
қариндошлик риштасини мустаҳкамлаб, исломият учун кўрсатган фидокорликлари 
учун мукофотлаган эдилар. Бошқа тарафдан Ҳазрати Ойшани ислом илоҳиёти ва 
ҳуқуқи борасида олима сифатида етиштиришни истар эдилар.
Ҳақиқатан Ҳазрати Ойша исломий илмлар борасида замоннинг энг олдиларидан 
эдилар. Шунинг учун асосий масалаларни ечишда қийинчиликка дуч келган фиқҳ 
олимлари Ойша онамизнинг фикрларини сўрардилар. Тафсир ва ҳадис борасида ҳам 
кўп маълумотга эга эдилар. Абу Ҳурайра ва Абдуллоҳ ибн Умардан кейин энг кўп 
ҳадис ривоят қилган киши Ҳазрати Ойшадир. Тахминан 2210 та ҳадис ривоят 
қилганлар. Уйлари худди илм марказидай эди.
Ҳазрати Пайғамбаримиз (с.а.в.) Ҳазрати Ҳадичадан кейин энг кўп Ҳазрати Ойша 
онамизни севардилар. Бу севгининг сабаби фақат гўзаллик ва бокиралик эмас эди. 
Ундай бўлганда Софияни кўпроқ севишлари керак эди. Чунки у София онамиз жуда 
ҳам гўзал эдилар. Бу севгининг сабаби қобилият, зеҳн ва диний тарғибдаги ғайрат эди. 
Ҳазрати Ойша онамизга қилинган туҳмат шахсан Жаноби Ҳақ томонидан ёлғонга 
чиқарилган, иффатли эканликлари Нур сурасида айтилган. Кўп ваҳийлар Расулуллоҳга 
Ойша онамизнинг ёнида келган, Пайғамбаримиз (с.а.в.) Ойша онамизнинг қучоғида 
жон таслим қилганлар. Ҳазрати Пайғамбаримиз (с.а.в.)ни жуда рашк қилар эдилар. Бу 
рашкини Пайғамбаримизга шундай билдирганлар: Нима қилай сиздай кимсани рашк 
қилмай бўладими?
Ойша онамиз ҳижрий 57 ёки 58-йилда рамазон ойида вафот этганлар.
4. Ҳазрати Ҳафса (р.а.).
Ҳазрати Ҳафса Ҳазрати Умарнинг қизлари. Эрлари Бадр жангида шаҳид бўлгач, 
Ҳазрати Умар уни Ҳазрати Абу Бакрга никоҳлашни истаган Абу Бакр жавоб бермаган 
эдилар. Ҳазрати Усмонга таклиф қилганда улар ҳам ҳозирча уйланиш ниятим йўқ 
дегандилар.
133

---

Ҳазрати Пайғамбаримиз (с.а.в.) эса:
- "Ҳафсани Усмондан хайрлироқ бириси ўз никоҳига олади, 
Усмон эса Ҳафсадан хайрлироқ бир аёлга уйланади" дедилар. Натижада Ҳазрати 
Пайғамбаримиз (с.а.в.) Ҳафсага, Ҳазрати Усмон эса Пайғамбаримизнинг қизлари Умму 
Гулсумга уйландилар. Шу тариқа Ҳазрати Умар билан ҳам қариндошлик риштаси 
боғланди. 
Ҳазрати Ҳафса ўқишни, ёзишни биладиган зеҳнли ва билимли бир аёл эди. Исломий 
тарбияда ва билдиришда хизматлари катта эди. Ҳазрати Абу Бакр замонида жамланган 
Қуръони Каримнинг биргина нусхаси Ҳазрати Умар тарафидан Ҳафсага берилган эди. 
Ҳазрати Умар халифалиги даврида айниқса аёллар билан боғлиқ масалаларда Ҳафсага 
мурожаат қилар эдилар.
Ҳафса онамиз ҳижрий 41 йилда 60 ёшларида вафот этганлар. Ҳазрати 
Пайғамбаримиз (с.а.в.)дан 60 тача ҳадис ривоят қилганлар.
5. Ҳузайма қизи Зайнаб (р.а.).
Эрлари Бадр жангида шаҳид бўлган Зайнаб (р.а.)нинг ўзлари ҳам бу жангда 
ярадорларга ёрдам берар, яраларни боғлар эдилар. Эрлари шаҳид бўлгандан кейин ҳам 
бу хизматни тўхтатмадилар.
Расулуллоҳ (с.а.в.) Зайнабнинг сабрини, саботини ва Аллоҳ йўлидаги жиҳодини 
кўриб, ҳеч кими бўлмагани учун, ҳимояга олиш мақсадида унга уйландилар. Бу пайтда 
Зайнаб онамиз олтмиш ёшда эдилар. Расулуллоҳ билан уч ой ёки саккиз ой бирга 
бўлганлар. Расулуллоҳдан аввал вафот этган илк аёли Ҳазрати Ҳадича, иккинчи аёли 
эса Ҳузайма қизи Зайнабдир. Зайнаб онамиз жуда хайрсевар ва йўқсилларни севувчи 
инсон эдилар. Шунинг учун "Уммул Масокин" (Мискинлар онаси) дейиларди.
6. Жоҳшни қизи Зайнаб (р.а.).
Зайнаб (р.а.) Ҳазрати Пайғамбаримиз (с.а.в.)нинг аммаларини қизларидир. Зайнаб 
аввал Зайд ибн Хорисога турмушга чиққан эдилар. Кейин Зайд Зайнаб (р.а.) билан 
ажрашгач, Расулуллоҳ (с.а.в.) ўз никоҳларига олдилар.
Зайнаб (р.а.) авваллари қул бўлган Зайдга турмушга чиқишни хоҳламайдилар. Чунки 
асллик борасида уни ўзига тенг кўрмаган эдилар. Ҳазрати Пайғамбар (с.а.в.) эса бу 
тушунчани йўқотиш ва инсонларни тенг эканлигини исботлаш учун бу никоҳни 
134

---

истаган эдилар. Зеро, Зайд комил мусулмон эди. Лекин Зайд билан Зайнабнинг 
турмуши узоқ давом этмади.
Жоҳилият даврида арабларда бола асраш одати бор эди. Агар асранди бола аёли 
билан ажрашса, отаси у аёлга уйлана олмас эди. Зайд ибн Хориса эса Ҳазрати 
Пайғамбаримиз (с.а.в.)нинг асранди фарзандлари эди. Зайдни "Муҳаммаднинг ўғли" 
дер эдилар.
Бу жоҳилият одатини йўқолиши учун Жаноби Ҳақ Пайғамбар (с.а.в.)нинг Зайнабга 
уйланишини мақсад қилди. Расулуллоҳ мунофиқларни "Муҳаммад ўғлининг аёлига 
уйланди" дейишларидан чўчир эдилар. Жаноби Ҳақ эса Пайғамбаримиз (с.а.в.)га 
Зайнабга уйланишни амр қилди.