Bank hisobi va audit

 
5. 
Inkasso 
topshiriqnomalari, 
ularning 
mazmuni, 
hisobi 
va 
rasmiylashtirilishi. 
 
Inkasso  topshiriqnomasi  –  ushbu  topshiriqnomani  bergan  bank  mijozining 
bank-emitentga  to‘lovchining  hisobvarag‘idan  so‘zsiz  tartibda  mablag‘larni 
hisobdan chiqarish to‘g‘risidagi talabidir 
Inkasso  topshiriqnomasi  bank  bo‘limiga  undirib  oluvchi  tomonidan 
0505411013  shaklda  3  nusxada  topshiriladi.  Undirib  oluvchi  va  to‘lovchi 
tomonlarga bitta bank bo‘limida xizmat ko‘rsatilsa, inkasso topshiriqnomalarining 
alohida nusxalari quyidagicha ishlatiladi: 
–  birinchi  nusxa  to‘lovlar  amalga  oshirilgandan  keyin  bank  mas’ul  ijrochisi 
tomonidan  imzo,  bankning  to‘rtburchak  muhr  izi,  to‘lov  amalga  oshirilgan  sana, 
qabul qilish sanasi ko‘rsatilgan holda kunlik hujjatlar yig‘masiga tikiladi;  
–  ikkinchi  nusxasi  ijro  hujjatlari  bilan  birga  to‘lovchining  hisobvarag‘iga 
ilova  sifatida  mas’ul  ijrochi  tomonidan  imzo,  to‘lov  amalga  oshirilgan  sana, 
bankning  to‘rtburchak  muhri  izi  tushirilgan    va  qabul  qilish  sanasi  ko‘rsatilgan 
holda to‘lovchiga beriladi; 
– uchinchi nusxasi bank bo‘limining to‘rtburchak muhr izi tushirlgan, mas’ul 
bajaruvchi  tomonidan  imzo,  to‘lov  amalga  oshirilgan  sana  va  qabul  qilish  sanasi 
ko‘rsatilgan holda to‘lovni oluvchiga beriladi. 
Inkasso 
topshiriqnomalari 
bo‘yicha 
hisob-kitoblarda 
bajariladigan 
buxgalteriya  yozuvlari  undiruvchi  va  to‘lov  to‘lovchilarga  xizmat  ko‘rsatuvchi 
banklarning joylashuviga bog‘liq. Agar har ikki tomonga bitta bank bo‘limi xizmat 
ko‘rsatsa,  inkasso  topshiriqnomasini  to‘lash  quyidagi  buxgalteriya  yozuvi  orqali 
bajariladi: 

---

 
71 
 
Debet  “To‘lovchi  korxonaning  talab  qilinguncha  saqlanadigan  depozit” 
hisobvarag‘i.   
Kredit “Undiruvchining talab qilinguncha saqlanadigan depozit” hisobvarag‘i. 
Hisobvaraq  nomerlari  undiruvchilar  va  to‘lovchilarning  qaysi  mulkchilik 
shakliga tegishligiga ko‘ra belgilanadi. Bu buxgalteriya yozuvi to‘lovchi korxona 
hisobvaraqlaridan  mablag‘larni  undiruvchi  tomonning  bankdagi  hisobvarag‘iga 
o‘tkazilganligidan dalolat beradi.  
To‘lov  to‘lovchi  va  undiruvchi  tomonlar  bir  shahar  ichidagi  turli  banklar 
xizmatidan  foydalansalar,  undiruvchi  tomon  inkasso  topshirig‘ini  to‘lovchi 
bankiga  3  nusxada  topshiradi.  Topshiriqnomaning  to‘g‘ri  va  to‘liq 
rasmiylashtirilganligi,  uning  barcha  rekvizitlari  mavjudligi,  shu  bilan  birga 
to‘lovchining  hisobvarag‘ida  ushbu  topshiriqnomani  to‘lash  uchun  pul 
mablag‘larining    yetarliligi  bank  mas’ul  ijrochisi  tomonidan  nazorat  qilinadi. 
Shundan  so‘ng  birinchi  nusxa  asosida  quyidagi  buxgalteriya  yozuvi  amalga 
oshiriladi: 
Debet  “To‘lovchi  korxonaning  talab  qilinguncha  saqlanadigan  depozit”                 
hisobvarag‘i. 
Kredit    “To‘lovchi  korxonaga  xizmat  qiluvchi  bankning  vakillik 
hisobvarag‘i”. 
To‘lovlar  elektron  to‘lov  tizimi  orqali  Hisob  Markaziga  o‘tkaziladi.  Inkasso 
topshiriqnomalarining  boshqa  nusxalari  yuqorida  ko‘rsatib  o‘tilganga  muvofiq 
ishlatiladi. 
To‘lov  to‘lovchi  va  undiruvchi  tomonlarga  turli  shahardagi  turli  banklar 
xizmat  ko‘rsatsalar,  undiruvchiga  xizmat  ko‘rsatuvchi  bank  inkasso  topshirig‘ini 
ijro hujjatlari bilan birgalikda pochta aloqasi orqali to‘lovchiga xizmat ko‘rsatuvchi 
bankka  jo‘natadi.  To‘lovchining  banki  kelib  tushgan  hujjatlarning  to‘lanishi 
mumkinligi  va  to‘g‘ri  rasmiylashtirilganligini  tekshirib  yuqorida  buxgalteriya 
yozuvini  o‘tkazadi  va  elektron  to‘lov  tizimi  orqali  Hisob  Markaziga  to‘lovni 
jo‘natadi. Hisob Markazi orqali to‘lov undiruvchiga xizmat ko‘rsatuvchi bankning 
vakillik  hisobvarag‘iga  kelib  tushadi.  Bir  vaqtning  o‘zida  kelib  tushgan  pul 
mablag‘lari  undiruvchi  tomonning  hisobvarag‘iga  o‘tkaziladi.  Bu  operatsiya 
quyidagi buxgalteriya yozuvi orqali aks ettiriladi: 
Debet  16103 “Undiruvchiga xizmat qiluvchi bankning vakillik hisobvarag‘i”. 
Kredit  “To‘lovni  undiruvchining  talab  qilinguncha  saqlanadigan  depozit” 
hisobvarag‘i.  
Undiruvchi  bankida  elektron  to‘lov  tizimi  orqali  qabul  qilingan  elektron 
inkasso  topshiriqnomasi  qog‘ozga  chiqariladi.  Inkasso  topshiriqnomasining 
elektron  ko‘rinishi  bankning  axborot  bazasida  saqlanadi.  Elektron  inkasso 
topshiriqnomasining    qog‘ozga  chiqarilgan  nusxasi  esa  bank mas’ul  ijrochisining 
imzosi va bank muhri izi qo‘yilgan holda  undiruvchi hisobvarag‘iga ilova sifatida  
undiruvchiga beriladi