Bakteriyalar keltirib chiqaradigan biozararlanishdan himoyalanish usullari”

VI-BOB. MURAKKAB TEXNIK JIHOZLAR, USKUNA VA BUYUMLARNI BIOZARARLANISHDAN HIMOYA QILISH

Uskunalar biozararlanishdan konstrukstion, sanitar-gigienik va kimyoviy metodlar bilan himoya qilinadi. Konstrukstion usul uskunalar tuzilishini rejalashtirish bosqichida materiallarni to’g`ri tanlash, ichiga nam tushishiga qarshi uskunani germetstzastiyalash, ichiga hasharotlar va boshqa organizmlar kirishiga yo’l qo’ymaslik uchun uskuna teshiklariga to’r va tiqinlar qo’yish va hokazolar talab etiladi. Havo namligiga qarshi ba’zan maxsus, tarkibida silikagel bo’lgan nam yutgich filtrlar va kurituvchi patronlar qo’iiladi.

Turli xil materiallardan tashkil toptan murakkab tuzilmalar ichiga uchuvchan fungistidlar kiritilishi mumkin. Ular tabletka yoki kukun shaklli maydaladigan (bug`lanadigan) qattiq materiallar yoki g’ovak yoxud topali tashuvchilarga (qog`oz, porolon, silikagel va h.) shimdirilgan suyuq uchuvchan materiallar bo’lishi mumkin. .
Uchuvchan fungistidlar uskunalarnig faqat germetik ichki hajmlariga yoki uskuna germetik gilof ichiga qo’yilganda ishlatiladi. Bunday yopiq hajm ichida uchuvchan modda bug`lanadi, uskunaning barcha qismlariga kiradi, ularning ustiga adsorbstiya qiladi. Uchuvchan fungistid sifatida natriy etiltiomerkursalistilat (mertiolat) va metakreazilastetat (krezatin) o’zlarini yaxshi ko’rsatgan. Ularning kamchiligi - alyuminiy (mertiolat) va mis (krezatin) qotishmalariga nisbatan korroziya qo’zgatish xususiyati mavjudligidir. Konservastiya qilib saqlash va tashish davrlarida texnik buyumlarni ham korroziya, xam biozararlanishdan kompleks himoya qilish maqsadida uchuvchan fungistidlarni uchuvchan korroziya ingibitorlari bilan birga qo’llash mumkin. Bu maqsadda uchuvchan fungistidlar va korroziya ingibitorlari shimdirilgan tara ham ishlatish mumkin. Uchuvchan korroziya ingibitorlari orasida fungistidlik xususiyati bo’lgan birikmalar ham bor, masalan, distiklogeksilamin nitrit, geksametilenamin metanitrobenzoat. Platiklarni biozararlanishdan himoya qilishda har xil usullar qo’llaniladi - sintetik plastiklar kompozisiyasining restepturalariga yuqori tabiiy biochidamlilikka ega bo’lgan komponentlarni kiritish; plastik kompozisiyalarga biostid qo’shimchalarni kiritish; materiallar ustiga biostid preparatlar bilan ishlov berish; zararsizlantirishning fizik usullari ultrabinafsha, ultratovush, termoishlov, gamma-nurlarini qo’llash va b.
Plastiklar uchun bir qator biostidlar, jumladan salistilanilid, mis 8-oksixinolyati, 2-oksidifenil, 4-nitrofenol, natriy pentaxlofnolyat, keyingi yillarda esa trilan: (4,5-trixlorbenzoksazolinon), simid (dixlormalein kislotaning siklogeksilimidi), ba’zi tarkibida margimush- va. qalayorganik bo’lgan birikmalar qo’llaniladi.
Tropik mamlakatlarga yuboriladigan buyumlar tayyorlashda ishlatiladigan PVX pardasi va texnik sun’iy terilarga trilan, simid va epoksar (tarkibida margimush bo’lgan preparat) biostidlari bilan ishlov berish yaxshi natiyat bergan. Masalan, sun’iy teri pardasiga 3-2% simid qo’shish eng og`ir sharoitlarda ham parda mustahkamligi uzoq saqlanishi, yaxshi tashqi ko’rinishi va boshqa xususiyatlari ham yo’qotilmasligini ta’minlaydi. Ayni sharoitlarda trilan bilan himoyalanmagan materialning mustahkamligi 3 oyda 15-30% ga pasaygan.
Epoksarning afzalligi shundaki, u biostidlik xususiyatlari bilan birga polimer materiallarning yorug`lik va issiqlikka ham chidamliligini oshiradi, ya’ni u universal stabilizatordir.
Antiseptik qo’shilgan polimerlarni qo’llash murakkab texnik muammolarni original usulda echishni ta’minlaydi. Tarkibida biostid bo’lgan polimer pardalar kanallar. basseyilar va bogaqa padroqurilmalar ostiga "to’shash/K'' 'muvaffaqiyat bilai qullaiiladi. Bunday himoyadovchi qoplamaiar ustida mikroorxaiizmlar va suv o’tlari o’smaydi, uzoqroq vaqt davomida xizmat kiladi, suv oqib-chiqib Ketmaydi va, ma’lum darajada, suv mikroorganizmlar va suv o’tlari bilan ifloslanishidan himoya qiladi.
Plastiklar tarkibiga biostidlar qo’shish nafaqat ularni biozararlanishdan himoya qiladi, balki sanitar-gigienik vazifalarni ham bajaradi. Masalan, bir kator davolash muassalarida tarkibiga biostidlar qo’pshlgan plastiklardan:: yasalgan plastmassa eshik tutqichlari, unitaz o’tirg`ichlari, ba’zi medistina jihozlarining detallari, parda buyumlar, chaqaloqlar kolyaskalariga to’shaladigan antiseptik to’shaklar va hokazolar o’zlarini ijobiy tomondan ko’rsatgan.
Tarkibiga 1-2% geksaxlorofen kiritilgan polietilen va urilishga chidamli polistiroldan tayyorlangan "sanitar-gigienik buyumlar o’zlarining antiseptik xossalarini kasalxonalarda 1 yildan ko’proq vaqt davomida saqlaydi, ayni sharoitda biostidlar bilan himoyalanmagan materiallar infeksion kasalliklar manbai bo’lishi mumkin.