Bakteriyalar keltirib chiqaradigan biozararlanishdan himoyalanish usullari”

Sintetik tola va gazlamalar kimyoviy strukturalari| bo’yicha tabiiy tolalar va sellyulozadan olingan sun’iy kimyoviy tolalardan keskin fark qiladi va mikroorganizmlar uchun begona substrat bo’lishi tufayli, ular bilan kiyinroq shikastlanadi. Ilgari, sintetik to’qimachilik mahsulotlari birinchi marta paydo bo’lganida ular "abadiy" materiallar va mikroorganizmlar tomonidan o’zlashtirilmaydi, deb faraz qilingan. Vaqt o’tishi bilan, birinchidan, mikroorganizmlar sekin bo’lsa ham, rivojlanish jarayonida sintetik to’qima mahsulotlarining karbon moddasini o’zlashtirishi va natijada ularni bioshikastlashi hamda bu to’qimalar orasida u yoki bu darajada biochidamlilari mavjudligi aniqlangan. Mikrobiologik zararlanishga chidamliroq sintetikalar qatoriga karbozanjir asosli polimerlar - poliolefinlar (prlietilenlardan politen va polipropilenlardan moplen), polixlorvinil (xlorin, saran), ioliftorvinil (ftorlon), poliakrilonitril (nitron, orlon) va polivinil spirt (vinilon) kiradi. Geterozanjirli polimerlar - poliamid (neylon, kapron), poliefir (lavsan^ terilen) va poliuretan (perlon) larning chidamliligi kamroq.
Sintetik to’kimachilik mahsulotlari va tolalar dengiz suvidagi mikroorganizmlar ta’siriga chidamli. Ulardan ba’zilari mustahkamligini 3-4 yilgacha saqlaydi, shuning uchun ulardan balikchilar to’rlari va arqonlar tayyorlanadi. Mineral tolalar yuqori biochidamlilikka ega.
Tabiiy teri va teri mahsulotlari. Ma’lumki, tabiiy teri kiyim, oyoq kiyimi, kundalik hayotda qo’llaniladigan va texnik buyumlar ishlab chiqarish uchun ishlatiladi. Oshlanmagan xom teri atrof-muhit sharoitlari, birinchi navbatda, biologik faktorlar ta’sirida tez parchalanadi. Teri tirik tabiatga tegishli mahsulot bo’lgani uchun uni mogor zamburuglari, bakteriyalar, hasharotlar va boshqa organizmlar substrat (ozuqa manbai) sifatida o’zlashtiradi va teri biogen moddalar aylanishi jarayoniga kiritiladi. Oshlangandan va reagentlar bilan ko’p bosqichli kimyoviy ishlov berilgandan so’nggina teri tovarlik sifatiga ega bo’ladi. Ayni jarayonda uning biochidamliligi oshadi.
Biozararlanish xavfi katta bo’lgan (tropik va subtropik iqlimlarda, ba’zi maxsus ishlab-chiqarish) sharoitlarda oddiy ishlovlar teri va teridan tayyorlangan mahsulotlarga talab qilinadigan biochidamlilikni ta’minlay olmaydi. Bunday hollarda biozararlanishga qarshi teri va teridan tayyorlangan mahsulotlarga qo’shimcha ishlov beriladi.