|
Somatik hujayra gen terapiyasi
Somatik hujayra gen terapiyasi inson genlarini bemorning maqsad hujayralariga o'tkazadi yoki ekspresatsiya qiladi (tuxum va sperma hosil qilmaydigan hujayralardan tashqari). Ushbu uslub buzuqlikni nafaqat kasal odamda, balki ularning avlodlarida davolashni maqsad qiladi. Somatik genlarning uzatilishi in vivo, in situ va ex vivo kabi uchta usul bilan amalga oshiriladi. Vivo jonli ravishda ishlaydigan genlarni to'g'ridan-to'g'ri inson tanasiga qon oqimi orqali kiritish. Ex vivo jonli uzatishda genetik buzuqlikni davolash uchun nuqsonli hujayralar bemordan olinadi, so'ngra ular qayta ishlab chiqiladi va o'ziga xos funktsiyasini tiklash uchun bemorga almashtiriladi. In situ usulida genlarni ko'chirish uchun ma'lum bir organ, masalan, ko'zga qaratilgan bo'ladi. Ushbu texnikadan foydalangan holda 600 ga yaqin klinik sinovlar o'tkazilmoqda, hozirga qadar ularning juda kam qismi muvaffaqiyatga erishdi.
Somatik gen terapiyasi reproduktiv bo'lmagan yoki somatik to'qimalarga ishlov berish orqali genetik kasallikni yaxshilashga qaratilgan. Ushbu gen terapiyasining usuli disfunktsional hujayralarning bir qismini chiqarib tashlash va ularni klonlangan yovvoyi gen bilan tanishtirishni o'z ichiga oladi. Keyin transgen hujayralar bemorning tanasiga joylashtiriladi, u erda ular rektifikatsiyalangan gen funktsiyasini taklif qilishadi. Germinal gen terapiyasidan farqli o'laroq, somatik gen terapiyasi texnologiyasi tez rivojlandi va hozirgi kunda tez-tez o'tkaziladigan klinik tekshiruvlarda baholanmoqda. Ushbu terapiya hozirgi vaqtda bitta to'qimalar bilan chegaralangan kasalliklarni tiklashga qaratilgan, shu jumladan CF (Kist fibrozisi) va adenozin deaminaz (ADA). Yaqin kelajakda somatik terapiya ko'p millatli kasalliklarda qo'llanilishi mumkin (Griffits va boshq., 1996). Biroq, somatik gen terapiyasining cheklovlari yovvoyi turdagi genni va oziqlantiruvchi ekspresiyani etkazib berishda tasvirlangan (Verma va Somia, 1997).
Somatik gen terapiyasi va kelajak avlodlari
Umuman aytganda, SGT qon quyish va transplantatsiyani o'z ichiga olgan tana qismlarini almashtiradigan standart terapiyalarga tengdir. Shu sababli, ushbu tibbiy terapiyani boshqaradigan axloqiy me'yorlar ushbu holatga nisbatan qo'llaniladi. Ekvivalentlik kiritilgan modifikatsiyaning (tuzatuvchi, ammo meliorativ bo'lishi mumkin) faqat tibbiy davolanishga duchor bo'lgan shaxsga ta'sir qilishi va naslga o'tmasligi bilan mustahkamlanadi. Shunga qaramay, SGT, genetik sharoitlar bo'yicha an'anaviy tibbiy muolajalar singari (masalan, fenilketonuriya deb ataladigan holat uchun parhez) kelajak avlodlarning genetik tarkibida manipulyatsiyani tashkil qilishi aniq: bu odamlarning ko'payishi va shuning uchun genetik nuqsonlarini uzatishi mumkin. naslga. Ko'rinishidan, nasl-nasab o'rtasidagi ziddiyat, odamlarni iloji boricha iloji boricha davolash va genetik homiylikni yomonlashishiga yo'l qo'ymaslik uchun, iloji boricha odamlarni davolash majburiyati va majburiyat o'rtasida paydo bo'ladi. Qoida tariqasida murosasizlik majburiyati xayrixohlik majburiyatidan kuchliroq deb o'ylanadi, ammo bu holda qarama-qarshi fikr ustun bo'lib tuyuladi. Qanday bo'lmasin, ziddiyatdan qochishning ikki yo'li mavjud. Birinchisi, disgenetik tendentsiyani minimallashtirishga umid qilib, genetik sharoitda SGT yoki an'anaviy terapiya usulidan foydalanish huquqiga ega bo'lganlarning reproduktiv faoliyatiga cheklovlar qo'yishdir. Buni ehtiyotkorlik bilan sterilizatsiya qilish kabi noxush majburiy vositalarga aylantirmasdan qanday amalga oshirish mumkinligini tasavvur qilish qiyin.
Hozirgi va kelajak avlodlarning manfaatlarini uyg'unlashtirishning ikkinchi usuli hozirda faqat nazariy: jinsiy yo'llar bilan genoterapiya, bu usul - qachon va qachon mavjud bo'lsa - shaxslar va kelajak avlodlar davolanadi. Ammo aynan shu aralashuv shakli katta muammolarni keltirib chiqaradi. Ko'pchiligimiz ushbu texnologiyadan foydalanish faqat tibbiy maqsadlarda cheklanmaydi deb taxmin qilish uchun kuchli sabablar bor deb o'ylaymiz. Ushbu texnologiya boshqa maqsadlarga ham, uning rivojlanishidagi katta xarajatlarni oqlash uchun ham qo'llaniladi, chunki u mavjud bo'lgan barcha yangi imkoniyatlardan foydalanmaslik asossiz bo'ladi.
Somatik hujayralar gen terapiyasining ikki turi mumkin - ex vivo va in vivo jonli ravishda. Ex vivo shaklda oddiy gen kasaldan chiqarilgan hujayralarga kiritiladi. Keyin davolangan hujayralar qon aylanishi orqali bemorga qaytariladi. Vivo jonli terapiya oddiy gen to'g'ridan-to'g'ri bemorga, umuman davolashni talab qiladigan to'qimalarga (mushak, jigar yoki miya kabi) kiritilishi bilan farq qiladi. Ikkala turda ham normal gen vektorga kiritilishi kerak (odatda patogen bo'lmagan virus) va klinik jihatdan davolashni amalga oshirish uchun etarli miqdordagi yangi gen nusxalarini olish uchun tarqalishi kerak.
Yashirin signal
Autolog bo'lmagan somatik gen terapiyasining ushbu shakli uchun talab shundan iboratki, terapiya uchun rekombinant gen mahsuloti sekretor oqsil bo'lishi kerak. Hamma oqsillar sekretor yo'ldan yurmasligi sababli, ular ushbu xususiyatga ega bo'lishlari uchun ishlab chiqilishi kerak. Signallar ketma-ketligi - bu paydo bo'layotgan polipeptidlarni signalni tanib olish zarrachasi bilan biriktirishga yo'naltira oladigan va endoplazmatik to'rni sekretsiya yo'liga aylantira oladigan aminokislotalarning qisqa qismidir. Demak, ushbu signalni sitostolik oqsilning aminok terminali bilan birlashtirish (Simon va boshq., 1987), oqsilni gen terapiyasining ushbu shakli uchun zarur bo'lgan sekretor yo'lga yo'naltirish mumkin bo'lishi kerak.
Ushbu strategiya adenozin deaminaz (Hughes va boshq., 1994), o't pufagi lusiferaza (Li, Xou, Shen va Potter, nashr etilmagan kuzatuv) va shuningdek endostatinning maxfiy shakllarini yaratish uchun muvaffaqiyatli qo'llanildi (Joki va boshq., 2001), ularning barchasi odatda sitostolikdir. Prokaryotik b-laktamaza (Xyuz va boshq., 1994) yoki eukaryotik odam melanotransferrin (Li, Xou, Shen va Potter, nashr etilmagan kuzatuv) yoki o'sish gormoni (Joki va boshq., 2001) kabi turli xil signal ketma-ketliklari bir xil darajada samarali bo'lib chiqdi. Eng muhimi, ajratilgan termoyadroviy mahsulotlari mikrokapsül membranalarini bosib o'tgandan keyin ham o'zlarining biologik faolligini va biokimyoviy xususiyatlarini saqlab qolish imkoniyatiga ega edi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
