Бадиий таҳлил асослари

Бор бўлса, аларга еткариб қўйинг
”,- дейди шоир. 
Нега “
етказиб
” эмас, “
еткариб
”? Бу ўринда жарангли “
з
” товуши 
воситасида пайдо бўладиган оҳанг шоирга мазмуннинг залворига мос 
келмайдиган даражада мулойимдай туюлади ва фикр таъсирчанлигини 
янада оширмоқ ниятида титроқ “
р
” соноридан фойдаланади. 
Ш. Раҳмон миллат олдига масала қўйишга, бугун ўзбекнинг аждодлар 
тарихига муносиб яшай олмаётганлиги сабаби ҳақида ундан сўрашга, 
ўринли жавоб ололмагач, эли тийнатидаги иллатларни шафқатсиз тарзда 
очиб ташлашга ўзида куч ва ҳақ топади: 
Эй, элим, 
қачондир бир гала бедил 
кўксингдан дилингни суғурган маҳал 
нега шол юзингни бурдинг тескари, 
нега тирик қолдинг ичмасдан заҳар?!
Миллий шеъриятимизнинг халққа мурожаат шаклидаги битикларида омма 
ҳамиша жабрдийда, қурбон тарзида кўрсатилиши одат тусини олган бир 
вақтда, миллат учун итоаткорлик, мунглилик, бечоралик, муштипарлик 
фазилат эмас, балки иллат эканлигини фақат уни астойдил суйган ва унинг 
учун чинакамига куйган фарзандгина очиқ айт олади. Ш. Раҳмон 
миллатнинг ўзини ҳам қотил, ҳам мақтул деб билади. Чунки қуллик ўлим 
бўлса, қулликка кўникиш ўзига татбиқан қотилликдир. Шоирнинг 
ўзбекларга кейинги иддаоси янада каттароқ. У “Кенглик соғинчи” шеърида 
ёзади: 
Эй беклар, 

---

107 
заҳар ич – ўзбегинг қолиб, 
ўзгага бўйсундинг, 
ўлганинг шулдир. 
Шунданми бошида теридан қолип 
Саксовул сингари майишган будун...
Шавкатнинг миллат ҳақидаги шеърлари фақат мазмун кўлами билан эмас, 
балки ифода тарзи билан ҳам ўзига хос ва ўта таъсирлидир. Бу йўлдаги 
шеърларда шоир шахсиятига хос сифатлар ёрқин намоён бўлади. Туйғулар 
ўзининг энг мувофиқ ва энг маъқул ифода шаклини топади. Шоирнинг 
миллатга қарата: 
“