Бадиий таҳлил асослари

Табиатан индивидуал-конкрет жараён 
бўлмиш бадиий асарни қабул қилиш айрим ўқирманлар гуруҳида ўзининг 
умумий қирраларига ҳам эгалигини кўрсатди. Адабий ҳодиса қанча 
йирик бўлса, у шунча кўп одамда ўхшаш туйғу ва фикрлар қўзғаб, уларни 
бир-бирларига яқинлаштириб, ўзига жалб этади
”
2
. Чинданда, бадиий 
асарларни қабул қилишдаги индивидуаллик ўқирман ёки реципиентларни 
бир-бирларидан узоқлаштирмайди, балки ўзгачаликларнинг ўхшашлиги 
уларни ўзаро яқинлаштиради. Шунингдек, айни бир шахснинг айни бир 
адабий яратиқни турли даврларда турлича талқин этишида ҳам ҳеч қандай 
ғайритабиийлик йўқ. Негаки, бадиий асар ҳам, тадқиқотчи шахси ҳам 
ўзгармагани билан унинг қарашлар тизими, билими, сезимлари, кайфияти, 
туйғулар олами, диди тинимсиз ўзгариб туради. Бинобарин, айни бир санъат 
асарининг турли вақтларда унда турлича таассурот уйғотиши ажабланарли 
бўлмаслиги керак. Бу ҳолатнинг илмий-психологик асослари ҳамда унинг 
илмдаги ўрни хусусида фикр юритган рус адабиётшуноси А. Скафтимов 
талқинлар қанча хилма-хил бўлсада, таяниладиган битта ўзак қараш бўлиши 
керак деб ҳисоблаб: “
Бадиий объектнинг моҳият ва қиммати 
ўзгармагани ҳолда у ҳақдаги қарашларнинг ўзгариб туриши санъат 
асарини эстетик англашнинг нозиклашиб, теранлик даражаси 
ортганидан дарак беради. Бу ўринда ҳар қандай илмий билиш учун 
табиий бўлган умумий жараён кечади: яъни олдин сеза ва кўра 
олинмаган жиҳатлар энди кўрилади ва сезилади. Интерпретациянинг 
ўзгарувчанлиги билишнинг турли даражасини кўрсатгани ҳолда, ...унинг 
бирор даражасини ўзгармас қилиб қонунлаштириб қўйиши керак. 
Бадиий 
асарни 
тушунишдаги 
ихтиёрийликнинг