Бадиий асардаобраз ва образлилик

Учинчидан, ғоявий-бадиий мақсадни амалга оширишда гоҳ асарда иштирок этувчи қаҳрамонлар нутқига, гоҳ муаллиф ҳикоясига, гоҳ диалог ва монологларга, гоҳ табиат тасвирига, қаҳрамонларнинг хатларига, кундаликларига ва бошқа воситаларга мурожаат қилиш зарурияти ҳар бир адабий асарнинг муайян қурилишига ёки адабиёт иазариясидаги атама билан айтганда, композицияга эга бўлишини тақозо қилади.

• Учинчидан, ғоявий-бадиий мақсадни амалга оширишда гоҳ асарда иштирок этувчи қаҳрамонлар нутқига, гоҳ муаллиф ҳикоясига, гоҳ диалог ва монологларга, гоҳ табиат тасвирига, қаҳрамонларнинг хатларига, кундаликларига ва бошқа воситаларга мурожаат қилиш зарурияти ҳар бир адабий асарнинг муайян қурилишига ёки адабиёт иазариясидаги атама билан айтганда, композицияга эга бўлишини тақозо қилади.
• Тўртинчидан, санъаткор мақсадининг амалга оширилиши яратаётган асарининг турига, жанр хусусиятларига ҳам боғлиқдир.

Мазкур ҳолатлар ҳар бир ёзувчи ижодида ўзига хос тарзда намоён бўлади. Лекин ўзига хос кўринишдан қатъий назар улар барча ёзувчилар ижодида мавжуд бўлади. Шу сабабли, аввал мазкур умумий воситалар ҳақида мукаммал тасаввурга эга бўлиш, кейин эса айрим ёзувчилар ижодидаги хусусий томонларни ўрганиш мақсадга мувофиқдир.

Бадиий образ ва унинг турлари.

• Инсон характери ва унинг ижтимоий қарашлари эпик, драматик, лирик-эпик асарларнинг асосий мазмунини ташкил этади. Бу асарларда пейзаж ва буюм образи, лирик мотивлар, яъни кенг маънодаги образлар муҳим аҳамиятга эга бўлса ҳам, улар асосий мақсадга-инсон фаолиятини ва унинг ҳаётга бўлган муносабатини ўрганишга хизмат қилади. Пейзаж ва буюм образи айрим асарларнинг асосий мазмунини ташкил этиши мумкин. Аммо уларда ҳам, асосан, инсон кўзга ташланади: Ёзувчи пейзаж ва буюм образида кишиларнинг, маълум даврдаги социал гуруҳининг дунёқараши ва ҳис-туюғуларини акс эттиради.
• Демак, адабиёт ва санъатда инсон образи бўлмаганда эди, қолган барча нарсалар (кенг маънодаги образлар) маъносиз ва моҳиятсиз бўлиб қолар эди. Шу тарзда инсонга нисбатан қўлланилган образ терминини Шундай таърифлаш мумкин: ёзувчининг хаётий кузатишлари асосида шаклланган, унинг бадиий тўқимасида акс этган, маълум ғояни ташувчи инсон ҳаётининг ва айни пайтда умумлашган тасвири образ деб аталади.