G id ro sta tik b o sim n in g kuchi m a ’lum
ch u q u rlik d ag i suv
bug'larining patsial bosimi P H2Q qiym ati va karbonat kislota patsial
bosimi qiymati bilan bogMiq. Bu kom ponentlar suvli birikmalarning
va k arb onat m in erallarn in g kim yoviy p arch alanish i
natijasida
ajraladi. 0 ‘zgarm as haroratd a gidrostatik bosim ning orta borishi
solishtirma ogMrligi katta, erish harorati yuqori boMgan minerallarni
hosil boMishiga sabab boMadi va massiv strukturali tog‘ jinslarining
shakllanishiga sh aro it yaratiladi.
Bir tom onlam a bosim stress-tektonik sabablarga ko‘ra yuzaga
keladi. Bir m uncha aniq bilinadigan stress harakatchan zonalam ing
yuqori struktura qavatlarida nam oyon boMadi va 10
km dan ortiq
boMgan chuqurliklarda u gidrostatik bosimga aylanib sezilmay qoladi.
Stress to g ‘jinslarini sindirib-m aydalab m etamorfiklovchi eritm alar
sirkulatsiyasini osonlashtiradi, m inerallarning eruvchanligini orttib
o ‘sha jin slarn in g qayta kristallanishiga y ord am beradi. Stress
ta ’siridagi m uhitda m etam orfik jinslarning o ‘ziga xos struktur-
tekstur xususiyatlari shakllanadi. A m fibollar, disten, glaukofan,
sillim onit kabi m inerallar yuzaga keladi.
Yoki slyudalar, xloritlar
kabi m inerallarda ta ’sir etuvchi bosim y o ‘nalishiga p eф en d ik u lar
ravishda ulanish tekisligi (slanetssim on tekstura) nam oyon boMadi.
T o g ‘ jin slarin in g g ‘ov ak -b o 'sh liq larid ag i eritm a va gazlar
tarkibidagi aktiv kim yoviy m oddalar qatoriga aw a lo h am m a suv
va karbonat kislotalar kiritiladi. S huniningdek, vodorod, azot,
xlor, fto r, o ltin g u g u rt, bo r,
fo sfo r, kaliy, n a triy va b o sh q a
elem entlam ing birikm alari ham bir m u n c h a m u h im aham iyatga
ega boMadi. M an tiy a m o d d a larin in g gazsim o nlanish jaray o n i
g id ro o q silli m in e r a lla rn in g d e g id ro ta ts iy a si (su v siz la n is h i)
m agm atik qotishm alar haroratini pasaytiruvchi suv m anbayi boMib
hizm at qiladi. Birlamchi c h o ‘kindi jinslar tarkibida saqlanib qolgan
qoldiq nam lik ham bu jaray o n d a katta rol o ‘ynaydi.
K arbonat kislotaning asosiy m anbayi karbonatlarining kim yo
viy parchalanish jaray on idir. K arbonat eritm alam in g m agm atik
m anbalari ham an ch a m u him aham iyatga ega.
Boshqa kim yoviy
aktiv m od dalar litosfera jinslaridan ajralib chiqadi va m agm atik
qotishm alarning gaz yoki suvli em anatsiyalari bilan birga shu
jarayo nd a ishtirok etadi.
173
M etam orfogen eritm alar yuqori bosimli hududlardan past
bosimli zonalariga siljib, o ‘zi bilan birga issiqlik va kimyoviy element-
larni ham olib boradi. Shu bilan birga gazlarning bug1 bosimlarining
ortishiga va minerallarning eruvchanligini pasayishiga sabab boMadi.
Shularning hammasi metamorfiklanuvchi jinslarni o ‘zgarishiga sabab
bo'ladi.
M etam orfizm ning um um an ham m asi shu jaray on da ishtirok
etadigan faktorlam ing turiga, kuchiga va m etam orfizm natijasida
yuzaga keladigan to g 1 jinsining um um iy tipiga qarab bir necha
turlarga boMinishi m um kin.
Do'stlaringiz bilan baham: