B. T. Toshmuhamedov

T a q r i z c h i l a r :
Q .N . Abdullabekov — 0 ‘zR FA
«Seysm ologiya» instituti
d irek to ri, fiz ik a-m atem atik a fanlari doktori, akadem ik
H .A . Akbarov 
— A b u R a y h o n B e ru n iy n o m id a g i 
T D T L J « F o y d a li q a z il m a k o n l a r i n i q id i r i s h va 
r a z v e d k a q il is h u s u l l a r i » k a f e d r a s i p r o f e s s o r i , 
g e o lo g iy a -m in e ra lo g iy a fanlari d o k to ri, ak ad em ik
*
ISBN
978-9943-353-50-3
© « N O S H I R » n ash riy o ti, 2011

---

KIRISH
Ushbu «Urnumiy geologiya» fanidan darslik foydali qazilmalar 
geologiyasi, konchilik ishi, kon elektromexanikasi, neft va gaz 
geologiyasi va geofizikasi yo‘nalishlarining bakalavr talabalari uchun 
o ‘qiladigan dastlabki nazariy fundamental — tabiy fandir.
Urnum iy geologiya fani boshqa tabiiy fanlar kabi global 
ahamiyatga ega. Yerning tuzilishi kelib chiqishi va rivojlanishi 
boshqa fanlarda b o ‘lganidek, yangi, zamonaviy qarashlar asosida 
yagona jins sifatida o ‘z aksini topgan. Darslik kosmik, geokimyoviy, 
izotop izlanishlar natijasida olingan m a’lum otlarni e ’tiborga olib 
tu z ilg a n . Bu m a ’lu m o tla r Y er h a q id ag i fik rla rn i tu b d a n
o ‘zgartirishiga olib keldi.
Yer p o ‘stining rivojlanish qonuniyatlariga hozirgi vaqtda tan 
olingan «Yangi global tektonika yoki plitatektonika va kengayuvchi 
Yer» nazariyalari kirib keldi. Bundan tashqari 2000 yil Braziliyada 
bo‘lib o ‘tgan XXXI xalqaro geologik kongressda qabul qilingan 
yangi geologik m a’lum otlar inobatga olingan.
Hozirgi paytgacha m a’lum bo ‘lgan qoMlanmalarda keyingi 
paytda olingan yangi m a’lumotlar yetishmaydi. Shu sababli ushbu 
kitobni yozgan m uallif o ‘z oldiga hozirgi paytda mavjud bo‘lgan 
yangi m a’lum otlar asosida kitob yozib, eskirib qolgan ortiqcha 
m a’lumotlarni tushirib qoldirdi.
Mustaqil 0 ‘zbekistonimizni xomashyo bazasini yaratishda 
geologlarning o ‘rni katta, chunki ular mam lakatim izdagi Yer osti 
boyliklarini o ‘rganadilar, yangi konlarni qidirib topadilar. Yer 
qa’rida yotgan faydali qazilmalami hosil b o ‘lish sharoitini va va 
qazib olish usullarini bilmasdan tog‘-kon sanoatida ilmiy-texnik 
taraqqiyot qilish m umkin emas.
Geologiya fanining ahamiyati Yer osti boyliklarni tejamli 
ishlatishda va atrof muhitni himoya qilishda judda kata ahamiyatga 
ega, chunki ekologiya hozirgi davrda yechilishi lozim b o ‘lgan eng 
asosiy m uamm odir.
з

---

Muallif darslikni yozishda qimmatli maslahatlari bilan hamda 
chop etishda har taraflama yordam bergan: Toshkent Davlat 
texnika universiteti professor. Sh.A. Shoobidov, mineralogiya fan­
lari doktori professor. B.A. Isaxodjayev, Milliy universitet G eolo­
giya kafedrasi professori R.N. Abdullayev, Geologiya va konchilik 
ishi fakulteti professor o‘qutuvchilari geologiya-mineralogiya fanlari 
doktori X.A. Akbarov, Q.N. Abdullabekov, Q.O'.O'rinboyev, geo­
logiya mineralogiya fanlari doktori, R.T. Zokirov, T.Z. Shermuha- 
medovlarga minnatdorchilik bildiradi.
Mazkur darslik haqidagi fikr va mulohazalarini bizga yuborgan 
kitobxonlardan m innatdor bo‘lar edik.
Bizning manzil: Toshkent, Universitet ko‘chasi 2, Toshkent 
Davlat Texnika universiteti Geologiya va konchilik ishi fakulteti 
Geologiya, mineralogiya va petrografiya kafedrasi.
4

---