B. S. Usmanov konservalash texnologiyasi asoslari

Nerv to„qimasi
. Embrionning ekzodermasidan nerv to‗qimasi hosil 
bo‗ladi. U bir-birlari bilan zich joylashgan va bog‗langan nerv hujayralari – 
neyronlardan tashkil topgan. Neyronlar olingan taassurotni (nerv impulslarini) 
doimo o‗tkazib turadi. Nerv to‗qimasi retseptor hujayralarni ham o‗zida saqlaydi. 
Ko‗pincha nerv to‗qimalari atrofida tomirlar ko‗p bo‗lgan biriktiruvchi to‗qima 
joylashadi. Nerv sistemasining funktsional birligini neyronlar tashkil etadi. Ular
qo‗zg‗aluvchan bo‗lib, olingan ta‘sirlarni (impulslarni) to‗qima va
organlargacha o‗tkazib turadi, ya‘ni retseptorlar (qo‗zg‗aluvchanlikni qabul
qiluvchi organizmlar) bilan effektorlar (qo‗zg‗aluvchanlikka javob beruvchi

---

33 
to‗qima va organlar) o‗rtasida vositachilik vazifasini bajaradi. Impulslarni 
markaziy nerv sistemasigacha (bosh miya va orqa miya) olib boruvchi 
neyronlarni efferent yoki sensor neyronlar deyiladi. Bu neyronlar esa o‗z
navbatida yana impul‘slarni markaziy nerv sistemasidan effektorlarga ham 
yuborib turadi. Impulslarni tana hujayralariga olib boruvchi o‗simtalar 
dendridlar deb ataladi, ular qisqa keng bo‗lib, ingichka shoxchalarga ajralib
ketadi. Impulslarni tana hujayralardan boshqa hujayralarga yoki perefirik
organlarga o‗tkazuvchi o‗simtalar aksonomlar yoki nerv tolalari deyiladi.
Bular dendritlarga nisbatan ingichka bo‗lib, uzunligi bir necha metrga borishi 
mumkin.Aksonlarning distal qismi ya‘ni to‗qimalarga borgan qismi uchi 
kengaygan bir nechta shoxchalarga bo‗linadi. Bir neyron aksonlarining
ikkinchi neyron dendritlari bilan birlashishi sinaps deyiladi. Sinapslar
qo‗zg‗atuvchi va tormozlovchi bo‗ladi. Tana hujayrasida esa Niselya oqsilni 
sintez qiluvchi ribosomalar guruhi hamda Golji apparati joylashadi. 
Neyronlarning aksoplazmasida mikronaychalar, neytrofibrillar, mitoxondriylar 
va granli endoplazmatik to‗rlar bo‗ladi.