Б. С. Мусаев а г р о к и м

ози қ моддаларнинг ютилишини тушунтиришда и он ­
ларнинг фаол ҳаракати муҳим аҳамият касб этмоқда.
Э л ек т рок и м ёви й н азари я .
Ионлар электр зарядга эга 
бўлгани боис мўътадйл молекулалардан фарқли ўла- 
роқ 
2
хил куч таъсирига дучор бўлади: кимёвий п о ­
тенциаллар градиенти (концентрация билан боғлиқ) 
ва электр потенциаллари градиенти. Мазкур икки куч 
натижаси электрокимёвий потенциаллар градиенти деб 
юритилади.
1960 йилда Хигенботен ва Езертонлар бу жараённи 
тавсифлаш учун куйидаги тенгламани таклиф қилди- 
лар:
Z F C
V = - D ( C +
• Е )
V — и о н л а р н и н г ю т и л и ш т е з л и г и ;
D — д и ф ф у з и я к о э ф ф и ц и е н т и ;

---

С — к и м ё в и й п о т е н ц и а л л а р г р а д и е н т и ;
Е — э л е к т р п о т е н ц и а л л а р г р а д и е н т и ;
F — Ф а р а д е й с о н и ;
Z — м е м б р а н а н и н г э л е к т р ў т к а з у в ч а н л и г и ;
R — у н и в е р с а л г а з д о и м и й с и ;
Т — м у т л а қ ҳ а р о р а т .
Электрокимёвий назарияга кўра ионлар электр п о­
тенциаллари градиентига тескари йўналишда кўчса фаол 
ютилиш, аксинча, электрокимёвий потенциаллар гра­
диенти бўйлаб кўчса, суст ютилиш ҳисобланади.
Электрокимёвий назария ионлар кўчишининг суст 
ёки фаол табиатини кўрсатишга қобиллиги билан бош ­
ка назариялардан ажралиб туради. Шу асосда одатдаги 
физиологик шароитларда биронта ион илдиз ҳужайра- 
лари ва ташқи муҳит ўртасида суст тарқалмаслиги аниқ- 
ланган. Анионлар ( N 0 3_, Н
2
Р 0 4 , S 0
42
 ) ҳужайрага жа­
дал ютилади, секин чиқиб кетади, катионлар (К + дан