Б. С. Мусаев а г р о к и м

биокимёвий функцияларни бажаради ва унинг ўрнини 
бошқа биронта элемент (кимёвий хоссалари ўхшаш 
бўлсада) боса олмайди.
Ўсимликлар турли катион ва анионларни турлича 
тезликда ва маълум нисбатларда ўзлаштиради. О зиқ эле­
ментлар ютилиш жараёнида ҳужайрани унинг орга- 
ноидларидан ажратиб турувчи мембрана, цитоплазма 
мембранаси ва тонопласт каби тўсиқларни енгиб ути­
ши керак.
О зиқ элементларни ўсимлик илдизи том они дан 
ўзлаштирилишининг бошланғич босқичлари яхши ўрга- 
нилмаган ва ҳозиргача ионлар ютилишининг яхлит, 
универсал механизми яратилмаган.
Хужайрага сув, газлар ва ёғда эрийдиган моддалар 
осон сўрилади ва чиқиб кетади. Аминокислоталар, мо­
носахаридлар, глицерин, ёғ кислоталар бир мунча қи- 
йин, дисахаридлар ва кучли электролитлар жуда қийин 
ўзлаштирилади.
Ф а н д а д и ф ф у з и я н а т и ж а с и д а , ш у н и н г д е к , қ у ё ш в а

---

э р к и н б ў ш л и қ э н е р г и я л а р и ҳ и с о б и г а с о д и р б ў л а д и г а н
ю т и л и ш
суст ютилиш,
А Т Ф н и н г м е т а б о л и к э н е р г и я с и
т а ъ с и р и д а г и
ю т и л и ш э с а
фаол ютилиш
д е б ю р и т и л а ­
д и .
Ташувчилар ёки «ион насослари» назарияси.
Мазкур 
тахминга кўра ионлар мембранани эркин ҳолатда эмас, 
балки ташувчилар молекуласи билан комплекс \о си л  
қилган ҳодда «забт этади» (комплекс мембрана липид 
фазасининг юзасида ҳосил бўлади). Комплекс мембра­
нанинг ички юзасида диссоциланади ва ион ҳужайра 
ичида қолади (
6
-расм). 
Ионларнинг ҳужайра ичига