Б. С. Мусаев а г р о к и м

Илдиз ва анғиз қолдиқларини тупрокдарнинг озиқ 
режимига таъсири
Дуккакли-дон ва дуккакли экинлар қолдирадиган 
илдиз ва анғиз қолдиқлари экинларнинг озиқланишига 
ижобий таъсир курсатади. Шу сабабли алмашлаб экиш­
да ўғитлаш тизимини тузиш жараёнида бу албатта ҳисоб- 
га олиниши керак. Донли ва дуккакли-дон экинлари­
нинг илдиз ва анғиз қолдиқлари таркибидаги углерод 
ва азот ўртасидаги нисбат (C:N) жуда кичик бўлиб, 
мазкур элементларнинг гўнгдаги нисбатига яқинлашиб 
боради. Илдиз ва^анғиз қолдиқларининг. минераллашиш 
жараёни ҳам анча жадал кечади. Шунингдек, улар тар-

---

кибидаги ози қ моддаларнинг ўсимликлар томонидан 
ўзлаштирилиши коэффициенти ҳам гўнгдаги ози қ м од­
даларнинг ўзлаштирилиш коэффициентига жуда яқин. 
Бу биринчи навбатда азотга тегишли бўлиб, дуккакли 
экинлардан қоладиган илдиз ва анғиз қолдиқлари тар­
кибидаги азот биринчи, иккинчи ва учинчи йилларда 
20—25, 15—20 ва 5— 10% ўзлаштирилади. Маълумотлар- 
да келтирилишича, дуккакли ва дуккакли-дон экин­
ларнинг ҳар бир тонна илдиз ва анғиз колдиклари 
ҳисобига 10— 15 
кг
азот тупроққа келиб тушади (60- 
жадвал).
60-жадвал.
Турли экинлардан қоладиган илдиз ва анғиз қолдиқлари 
ҳамда улар таркибидаги озиқ моддалар мивдори
(Б. А. Ягодин, 1989)
Экин
тури
Асосий
маҳсулот
ҳосили,
т/га
Ҳайдалма 
қатламдаги 
қуруқ илдиз ва 
анғиз колдикла­
ри микдори, 
т/га
Илдиз ва анғиз 
қолдиқлари 
таркибидаги 
озиқ моддалар 
микдори, 
кг/га
C.N
азот фосфор калий
Кузги
2,2
2,5
27 
5 
14
25
буғдой
Арпа
2,0
2,5
22 
6 
14
25
Макка-
4,6
29 
12 
72
40
жўхори
Нўхат
2,5
2,2
40 
8 
24
12
Картошка
1,3
II 
3 
32
23
Экинбоп
2,0
12 
4 
13
44
наша
Карам
1,3
17 
5
6
Помидор
1,0
16 
5
6
Бодринг
0,8
11 
3
4
Сабзи
0,8
9 
3
5
Пиёз
0,5
6 
2
2