|
KPO-150 kompleksining tasnifi
Ko‘rsatkichlar nomi
Hajmi
Ish unumi, t/s
20
O‘rnatilgan quvvati, kVt
157
Bug‘lagichlarning jami sig‘imi, m
3
30
Bug‘lagichdagi ishchi bosim, atm
0,7
l t ozuqa qoldig‘iga bug‘ sarfi, kg
200
Aralashtirish notekisligi, foiz
10
l t ozuqa aralashmasiga mehnat sarfi, odam-soat
0,23
Jihozlarni joylashtirish maydoni, m
3
460
Massasi, t
63
130
Nazorat uchun savollar
1. Paxtachilik ozuqalari, to‘yimliligi va foydalanish usullari.
2. Makkajo‘xori so‘tasi: to‘yimliligi, foydalanish usuli va
ratsion tarkibi.
3. Kungaboqarning kimyoviy tarkibi va foydalanish usullari.
4. Ozuqa qoldiqlari tarkibi, to‘yimliligi, yig‘ish tartibi va
ozuqa ratsionidagi miqdori.
5. Ozuqa qoldiqlariga ishlov berish texnologiyasini aytib
bering.
6. Ozuqa qoldiqlariga ishlov berish texnologik shakli va
qo‘llanilgan mashina-jihozlarini ta’riflab bering.
131
XVI BO‘LIM. OZUQA ARALASHMALARINI TAYYORLASH
16.1. Omixta ozuqa tayyorlash texnologiyasi
Omixta ozuqa tayyorlashda qo‘yiladigan zootexnik talablar.
Ozuqalar aniq retsept asosida tayyorlanishi shart. Aytaylik,
omixta yem ishlab chiqarishda retsept tarkibidan chetga chiqish
±
1,5 % dan oshmasligi kerak, shirali ozuqalar
±
3,5, suyuq
ozuqalar
±
2,5 %, mineral qo‘shimchalar 1 % chetga chiqmas-
ligi ko‘zda tutiladi.
Nam sochiluvchan omixta ozuqalarni tayyorlashda,
retseptdan chetga chiqish-dag‘al ozuqalar uchun
±
15, omixta
yemlar uchun
±
5% dan oshmasligi zarur. Aralashtirishning
notekislik-darajasi ba’zi bir qo‘shimchalar uchun normasidan
2 marta ko‘proq chetga chiqishga ruxsat etiladi.
Xo‘jalik ozuqa bazasi, oziqlantirish tipi, qishloq xo‘jalik
hayvonlarini saqlash usuli va boshqa ko‘rsatkichlarni hisobga ol
gan holda, omixta ozuqalar namligi bo‘yicha quyidagi turlarda
ishlab chiqariladi: quruq omixta yemlar (namligi 13-15 %),
nam sochiluvchan omixta ozuqalar (namligi 45-70 %) va suyuq
(oquvchan) ozuqalar (namligi 75-85 %).
Omixta ozuqalar tayyorlashning namunaviy texnologik chiz-
malari quyidagi jarayonlarni hisobga oladi:
1. Quruq omixta yem: materiallarni qabul qilish va saqlash
→
materiallarni chiqindi va qo‘shimchalardan tozalash
→
suli qobig‘ini ajratish
→
materiallarni maydalash
→
materi-
allarni qadoqlash
→
aralashtirish - saqlash va tayyor mahsu-
lotni jo‘natish yoki granulalash - saqlash va tayyor mahsulotni
jo‘natish.
2. Nam sochiluvchan omixta ozuqani omixta yem, ildiztu-
ganak meva va ko‘k massa yoki silosdan tayyorlash: material-
larni qabul qilish va oqlash-qadoqlash-aralashtirish – tayyor
mahsulotni oxurlarga yetkazib berish. Ko‘k massa va ildiztu-
ganak mevalar asosida tayyorlangan omixta ozuqalarni saqlash
muddati 1,5-2 soatdan ortiq bo‘lishiga yo‘l qo‘yilmaydi, chunki
kechiktirilgan ozuqaning buzilishiga olib keladi.
132
3. Omixta yem va suvdan suyuq ozuqa tayyorlash, qabul
qilish va saqlash
→
qadoqlash - aralashtirish Tayyor mahsulotni
qishloq xo‘jaligi hayvonlariga yetkazib berish.
4. Oziq-ovqat qoldiqlaridan ozuqa tayyorlash (cho‘ch-
qachilikda): qabul qilish va saqlash – maydalash – zararsizlanti-
rish – qadoqlash – aralashtirish – sovitish - tayyor mahsulotni
oxurlarga tarqatish.
Bu tipdagi ozuqalarni zararsizlantirish qishloq xo‘jalik hay
vonlariga, tarqatilishiga 4 soat qolmagunicha tarqatilmasligi
kerak, aks holda buzilishi mumkin. Sovitish jarayonida ozuqa
issiqligi 320 K dan oshiq bo‘lmasligi lozim.
Xo‘jaliklarda omixta yem tayyorlash texnologiyasi. Omixta
yem tarkibiga tozalangan va maydalangan materiallar kiradi.
Ular ilmiy asosda tuzilgan retseptlar asosida tuziladi. Shuning
uchun ham ular murakkab ozuqa hisoblanadi. Ularning foyda-
liligi tarkibida, to‘yimli moddalarga boy bo‘lgan ozuqalarning
qo‘llanilishidir. Omixta yem, mikroqo‘shimchalar hisobga olin-
maganda, 5-12 ozuqa turi bo‘ladi. Bunda tarkibida ozuqa turlari
kam bo‘lgan aralashma qoramollar uchun, qolgan ko‘pchiligi
parrandalar uchun mo‘ljallangan.
Mikroqo‘shimchalar tarkibiga aminokislotalar, vitaminlar,
mikroelementlar, antibiotiklar, biosgimulyatorlar, profilaktik-
davolash, dori-darmonlar kiradi va ularning soni 30-50 va
undan yuqori bo‘lishi mumkin.
Hozirgi vaqtda tuziladigan ratsionlarning tarkibida omixta
yem - qoramollar uchun 20-30 % va yuqori, cho‘chqalar uchun
60-80 %, parrandalar uchun 80-100 %ni tashkil etadi.
Omixta yemning quyidagi turlari ishlab chiqariladi: to‘liq
ratsionli, omixta yem-konsentlar, MBVD va premikslar.
To‘liq ratsionli omixta yemlar qishloq xo‘jaligi hayvonlari
va parrandalarni, kerakli bo‘lgan hamma oziq moddalar bilan
ta’minlaydi. To‘liq ratsionli omixta yem tarkibiga, konsen-
tratlardan tashqari dag‘al ozuqalar (pichan, somon) va senaj
kiradi. To‘liq ratsionli omixta yemlar, chaynab yeydigan qishloq
xo‘jalik hayvonlari va yilqilar uchun biriktirilgan holda chiqa-
riladi.
133
Omixta yem ishlab chiqarish zavodlarining asosiy mahsuloti
omixta-konsentlardir. Ular ozuqalarga qo‘shimcha sifatida
ishlab chiqariladi hamda ratsional kiritiladi.
Oqsil – vitaminli qo‘shimchalar konsentrantli ozuqalar
aralashmasi bo‘lib, oqsil, vitamin, mineral modda, mikroelement
va antibiotiklar ko‘p bo‘ladi. MBVD, asosan, donli aralashmaga
qo‘shiladi va aralashma ozuqa massasining 20-25 %ini tashkil
qiladi.
Premikslar ham qo‘shimcha, lekin biologik jihatdan faolroq
hisoblanadi. Shuning bilan aralashma ozuqalar to‘liqligini
oshiradi. Ular ikki qismdan iborat: faol – 15-20 % va nofaol
– 80-85 %. Premikslar omixta yemlarga juda kam miqdorda
qo‘shiladi. Odatda, 1-2 % premiks 98-99 % aralashmaga
qo‘shiladi.
Nam sochiluvchan omixta ozuqa tayyorlash texnologiyasi.
Xo‘jalik va tabiiy sharoitlarni hisobga olgan holda, ratsionlar
ham har xil bo‘ladi. Aytaylik, qoramollar ratsioni asosini yozda
ko‘k massa tashkil etsa, qishda somon va pichan tashkil qiladi.
Sutni ko‘paytirish maqsadida, ildiztuganak mevalar bilan oziq-
lantiriladi.
Silos-konsentrantli oziqlantirishda, silosning miqdori ratsion
to‘yimliligining 70-80 %ini tashkil etadi. Bunday hollarda,
ozuqa tayyorlash bo‘limlarni qurish bilan cheklaniladi.
Donchilik bilan shug‘ullanuvchi tumanlarda, qoramollar va
qo‘ylar ratsionida ko‘proq somon bo‘ladi. Bu holatda, ozuqa
sexlarida aminokonsentrantli qo‘shimchalar tayyorlaydigan
bo‘limlar rejalashtiriladi. Lavlagi yetishtirish bilan
shug‘ullanadigan joylarda ratsionlar asosini lavlagi to‘ppasi
tashkil qiladi. Bunday holatlarda, ozuqa sexlarida melassa
va karbamid tayyorlanadigan bo‘limlar bo‘lishi kerak. Bu esa
to‘ppani yeyimliroq qiladi.
Xashaki kartoshka ko‘p yetishtiriladigan joylarda, bug‘langan
yoki qaynatilgan kartoshka ratsion asosida bo‘ladi.
16.1-rasmda KORK-15 nam sochiluvchan omixta yem ozuqa
tayyorlash uskunalar komplekti ko‘rsatilgan. Tayyorlangan
omixta ozuqa tarkibida somon, senaj yoki silos, ildiztuganak
mevalar, konsentrat melassa va karbamid eritmasidan iborat.
134
KORK-15 800-2000 boshli sut-tovar fermalarida va 5000
bosh qoramolga mo‘ljallangan boqish fermalari hamda qo‘ychi-
lik fermalarida qo‘llaniladi.
16.1-rasm.
Do'stlaringiz bilan baham: |
