B. M. Tojiboyev, D. A. Alijanov chorvachilikda ozuqa tayyorlash va

. 
Doimiy ko‘ndalang kesimli kamerada zichlashtirish chizmasi:
a - materialning zichlangungacha bo‘lgan hajmi; b – massaning 
zichlangandan keyingi hajmi
Materialning zichlangungacha bo‘lgan hajmini tashkil 
etuvchi: quruq modda V
q
, suv V
s
 va havo V
h
 hajmlardan iborat 
ekanligiga e’tibor qilsak, zichlangandan keyingi hajmda faqat 
V
q 
va V
c
 qoladi, ya’ni materiallar orasidagi bo‘shliqni to‘ldirib 
turgan havo siqib chiqariladi. Suv va havo hajmlarining quruq 
modda ekanligiga nisbati po‘kaklik koeffitsiyenti deyiladi.

---

82
11.3
s
x
p
k
V V
K
V
+
=
Demak, zichlashtirish material zarralari orasidagi havoni 
to‘liq siqib chiqarilishiga hamda material namligiga, ya’ni mate-
rial tarkibidagi va unga singgan erkin suv miqdoriga bog‘liq. 
Hosil qilingan granula yoki briketning zichligi, uning tarkibida 
qolgan namlik va havo bilan o‘lchanadi.
Umumiy holda mustahkam granula va briket olish jarayo-
niga bir qancha faktorlar ta’sir etadi. Ularni ikki guruhga bo‘lish 
mumkin:
1. Mahsulotning fizik-mexanik xususiyatlari: presslanish 
moduli, ya’ni presslanish qobiliyati, namlik, harorat, 
granulametrik tarkibi.
2. Presslash sharoiti: presslashning solishtirma bosimi; 
mahsulotning press-asbobda ishqalanishi, press-asbob formasi 
va uning o‘lchamlari nisbati; presslash rejimi, presslashdan 
oldin materialni konditsionerlash usuli va boshqalar.
Omixta yemlarni granulalash ikkita usul: nam holda va 
quruq holda granulalash bilan amalga oshiriladi. Qishloq 
xo‘jaligi hayvonlari uchun, asosan, quruq usulda granulalash 
ko‘zda tutiladi. Bunda mustahkam granula olish uchun ozuqaga 
qaynoq bug‘ bilan ishlov berilib, bog‘lovchi qo‘shimcha sifatida 
melassa va boshqalar qo‘llaniladi. Quruq holda granulalash nam 
holda granulalashga nisbatan ba’zi bir yutuqlarga ega. Aytaylik, 
granulalarni quritish jarayoni talab etilmaydi, granulalarda 
to‘yimlilik moddalari, vitaminlar va antibiotiklar ko‘proq 
saqlanib qoladi.
Omixta yemlar namligi 35-50 % bo‘lganda, nam holda 
granulalanadi va yuqori zichlikdagi granulalar olish imkoniyatini 
tug‘diradi.
Nam holda granulalash texnologik jarayoni quyidagi ketma-
ketlikda kechadi: qabul qilish – xomashyoni o‘lchash va saqlash 
– xomashyoni qo‘shimchalardan tozalash – qobiqli mate-
rial-larning qobig‘ini ajratish – un qilib maydalash – qado-

---

83
qlash – aralashtirish – omixtani nazorat elagidan o‘tkazish – 
namlash – presslash – granulalarni quritish – sovitish – sort-
larga ajratish – o‘lchash – mahsulotni saqlash.