B. Keldiyev toshkent 2014

 
JISMNING ENERSIYASI 
25. Bir varaq qog'oz ustiga suvli grafinni qo‘yib qog'ozni stol chetiga 
tortib keltiramiz va gorizontal yo‘nalishda tez tortamiz (2 rasm). Grafin 
stol chetida qo ladi. Hodisani tushuntiring. 
J a v o b .
Grafin tagi bilan qo g'oz o‘rtasida mavjud bo‘lgan ishqalanish 
kuchi orqali siljiydi.Bu kuch qog'ozni tez tortganimizda qog'oz olgan 
tezlanishga teng bo'lgan tezlanishni grafinga bera olmaydi va grafin stol 
chetida qoladi. 
 
22-rasm 

---

13 
I. O'nta shashkani ustma-ust qo‘yamiz. Chizg'ich bilan eng pastdagi 
shashkani qattiq uramiz. Eng pastdagi uchib chiqadi, qolganlari esa ustma-
ust holicha qoladi.Hodisani tushuntiring. 
J a v o b .
25-masalaning javobiga qarang
. 
27. Shpsha bo‘g'ziga (qatiq solingan) qalin qog'ozdan yelimlangan diametri 15
 sm
ga 
yaqin halqa qo‘yamiz. Shisha og'ziga mo‘ljallab halqaga 10 tiyinlik tanga qo'yamiz.(23-
rasm). Halqa orasidan yog'och tayoq o‘tkazib uni halqaga nisbatan gorizontal 
yo‘nalishda uramiz. 
Halqa chetga uchib ketib, tanga shisha ichiga tushadi. Hodisani 
tushuntiring, 
 
Ja v o b.
25- masalaning javobiga qarang
. 
28. Qiya tekislikdan og'irligi bir xil ikkita shisha dumalab tushmoqda. Ulardan biri suv 
bilan, ikkinchisi qum va yog'och qipig'i aralashmasi bilan to‘ldirilgan. Suv to‘ldirilgan 
shisha tezroq
dumalaydi. Hodisani tushuntiring
Javob
. Birinchi shisha dumalaganda unga to‘ldirilgan suv (shishaga yopishgan yupqa suv qatlamidan 
tashqari) aylanmaydi. Shunining uchun bu shishaning potensial energiyasining hammasi ilgarilanma 
harakatning kinetik energiyasiga aylanadi. 
Ikkinchi shisha dumalaganda potensial energiyaning bir qismi aylanma harakatning 
kinetik energiyasiga aylanadi, chunki shisha ichidagi narsalari 
bilan bir 
butun bo‘lib aylanadi. Shuning uchun birinchi butilkaning 
ilgarilanma harakatining kinetik energiyasi (shuningdek, 
dumalanish tezligi) ikkinchi shishaning ilgarilanma harakatining 
kinetik 
energiyasidan ko‘p. 
29. Shishani yarmigacha suv bilan to‘ldirib,uning 
ustiga 
o‘rtasida teshigi bo‘lgan po‘kak 
qalqovich 
tushiramiz. Bu teshikka erkin qilib kegay kiydiramiz va ikkinchi uchini 
shishaga tiqilgan po'kakka mahkamlaymiz. Kegayli pastki qismini ozgina 
suvga botiramiz.(24-rasm)Shishani ochmasdan qalqovichni qanday qilib 
kegaydan ajratish mumkin?