B. Keldiyev toshkent 2014

J a v o b
. Disk ikki holda harakatlanganda ham og'irlik markazi eng pastki holatni olishga 
harakat qiladi. 
14.12-rasmda ikkita truba ustun va ular orasidan ingichk o'q o'tkazilgan asbob 
tasvirlangan.O'qning o'rtasiga karton uchburchak yopishtirilgan.agar uchburchakni egib 
qo‘yib yuborsak, ustun uchiga osilgan tosh o‘qni aylantirib uchburchakni oldingi 
holatiga qayta* radi. Bu asbob qanday ishlaydi? 
J a v o b.
Pastga tushirilgan uchburchakning yuqoriga tomon harakatlanishiga 
qaramasdan, uchburchak, o‘q, ip va yuk sistemalaridai tashkil topgan jismning og'irlik 
markazi pastga tushadi. 
15. Faner taxtachaga mix qoqib unga diametri 20
 sm 
li halqa ilib qo‘yamiz va uni bir oz 
chetga chiqaramiz (13-
 a
rasm). Halqa shu holatda holishi uchun ikkinchi mixni halqa 
ichida haerga qoqish kerak? 
Javobni tajriba orqali tekshiring. (Ikkinchi mix o‘rnida qayta tez 
sug'urib olinadigan ingichka bigiz ish- latish mumkin.) 
J a v o b.
Halqaga ta’sir qiluvchi ikki
 F'
va
 F'\
kuchlarni hal- qaning og'irlik markaziga ko‘chiramiz 
(13-6 rasm).
 R
og'irlik kuchi ning
 F
1
 
teng ta’sir etuvchisi,
 F
1
va
 F
2 
vektorlarida yasalgan 
parallelogrammning diagonali bo‘lganida halqa o‘sha vaziyatda qoladi. Ammo parallelogrammning 
diagonali
 F
1
va
 F
2 
tashkil etuvchilar hosil qilgan burchakning o‘rtasidan o‘tishn kerak. Bu esa ikkinchi 
mix
 BCD 
yoy yaqiniga qoqilgandagina bajarilishi mumkin
. 
12-rasmda ikkita truba ustun va ular orasidan ingichka o‘q 
o‘tkazilgan asbob tasvirlan gan. Uqning o‘rtasiga karton uch- 
burchak yopishtirilgan.
a 
13- rasm. 

---

10 
16. Pishirilmagan tovuq tuxumida ingichka bigiz orqali ikkita kichkina teshik ochamiz. 
Bu teshik orqali tuxumning ichidagi narsalar chiqarib tashlanadi. Tuxumning ichi 
qurigandan keyin unga ozgina mayda qum solamiz va teshiklarni mum yoki so‘rg'ich 
bilap berkitamiz.Berkitilgan joyini oq bo‘yoq bilan bo‘yab qo‘yamiz. O'quvchilarga 
bunday tuxumning har xil vaziyatda turg'un muvozanatda bo‘lishinui ko‘rsatamiz (14-
rasm). Bu tuxumning tuzilish «sirini tushuntiring. 
Javob.
Tuxum har doim turg'un muvoaanatda bo‘ladi, chunki undagi qum pastga to‘kiladi, 
shuning uchun uning ogirlik markazi mumkin bo'lan vaziyatlarning eng pastini oladi. 
17. Markazdan qochirma mashinaga siren diskini mahkamlab unga 
yoqilgan shamni qo‘yamiz va uni shisha voronka yoki «Paskal paradoksi » 
asbobining konussimon idishi bilan berkitamiz (15-rasm). Disk aylanganda 
alnga aylanish o‘qi tomon og'adi. Hodisani tushuntiring.