B. Аbidov, О. G‘. Аzimov, U. А. Ziyamuhamedova neft-gaz sintezi аsоslаri

6.3. Аlkilaromatik uglevodorodlarni olish
Neftkimyoda  alkilaromatik  uglevodorodlardan  eng  ko‘p  ishla-
tiladi ganlari  etil  va  izopropil  benzollardir.  Ular  sintetik  kauchuk
monomerlari bo‘lmish stirol va a–metilstirollarni olishda xomashyo
sifatida  ishlatiladi.  Bundan  tashqari,  oksidlash  yo‘li  bilan  izopro-
pilbenzoldan fenol (sintetik smola va plastmassalar xomashyosi) va
atseton olinadi. Аlkilaromatik uglevodorodlar benzolni etilen va pro-
pilenlar bilan alkillash reaksiyasi yordamida olinadi:
Аlkillash  jarayoni  uchun  katalizatorlar  sifatida  sulfat  (N
2
SО
4
), 
fosfat (H
3
PО
4
), vodorod ftorid (NF) kislotalari, hamda aluminiy xlo-
rid (AlCl
3
) va rux xlorid (ZnCl
2
)lar xizmat qilishi mumkin.
Rossiyada  alkillash  jarayoni  quyidagi  sharoitlarda  AlCl
3 
da  olib  borilgan:  benzol:  olefin  nisbati  yonaki  mahsulotlar  hosil
bo‘lmasligini nazarda tutib, 2:1 molyar nisbatda; reaktor sifatida ko-
lonna olinib, uning balandligi 12 m, diametri 1,4 bo‘lgan. Kolonna-
ning  ichki  qismi  emallangan  va  asbest  zichlagichli  flanetslar  bilan

---

57
biriktirilgan  4  ta  zvenodan  tashkil  topgan.  Boshqa  hollarda  korro-
ziyadan  himoyalanish  uchun  grafit  plitalar  bilan  futerovka  qilina-
di. Kolonnaning uch seksiyasi isitish va sovutish maqsadlari uchun
«ko‘ylak» ka ega, ammo issiqlikning asosiy qismi benzol bir qismi-
ning bug‘lanishi hisobiga olib chiqib ketiladi.