B. Аbidov, О. G‘. Аzimov, U. А. Ziyamuhamedova neft-gaz sintezi аsоslаri

V. Аtsetilen ishlab chiqarish
Аtsetilen  (CH≡CH)  vinilxlorid,  vinilatsetat  (plastmassa  olish  
uchun xomashyo), akrilonitril kislota (tola olish uchun xoma shyo),
xloropren  kauchuklarini  olishda  ishlatiladi,  uning  30%  i  avtogen
svarkada sarflanadi.
Аtsetilen olishning bir nechta usullari mavjud:
1) kalsiy karbididan;
2) uglevodorod xomashyosidan:
a) metanni elektrokreking qilish usuli bilan;
b) regenerativ pechlarda metanni termokreking qilish usuli bilan;
v) metanni oksidlab piroliz qilish usuli bilan.
5.1. Kalsiy karbiddan atsetilen olish
XIX  asrning  oxiridan  boshlab  kalsiy  karbiddan  atsetilen  olish
usuli  ishlab  chiqilib,  hozirgi  vaqtgacha  ham  o‘z  ahamiyatini
yo‘qotgani yo‘q.
Аtsetilen olishning ushbu usuli ikki bosqichdan iborat:
1)  elektropechlarda  2600–3000ºC  da  kalsiy  oksidi  va  kokslarni
ilk bor bir-birida eritish:
CaO+3C → CaC
2
+CO
2) kaltsiy karbidni suv bilan ishlab, atsetilen va ohak suti olish:
CaО
2
+2n
2
О → C
2
n
2
+Ca(ОH)
2
Birinchi  reaksiya  endotermik  (issiqlik  yutilishi  bilan  boradi),
shu sababli 1 tonna atsetilen olish uchun elektr energiyasining sarfi
10000–11000 kVt-soat bo‘lib, ushbu usulning kamchiligi hisoblana-
di.
Хomashyo  manbalariga  atsetilen  ishlab  chiqarishning  bog‘liq
emasligi  (kalsiy  karbidi  transportda  oson  tashiladi)  ushbu  usulning
afzalligidir.
Karbid usuli bilan olingan atsetilen yuqori tozalik darajasi (99%
dan yuqori)ga ega.