B. A. Xakimov biologiya fanidan masalalar


Har xil organizmlardagi dominant va retsessiv belgilar



Download 6,45 Mb.
Pdf ko'rish
bet73/155
Sana09.07.2022
Hajmi6,45 Mb.
#761416
1   ...   69   70   71   72   73   74   75   76   ...   155
Bog'liq
Biologiyadan masalalar to\'plami

Har xil organizmlardagi dominant va retsessiv belgilar 
Dominant belgi 
Retsessiv belgi 
Oraliq holda nasldan-naslga 
o`tishi geterozigota hosil 
bo`ladigan belgi
EKILADIGAN NO`XAT
Gultojibargining qizil rangi 
Sariq don 
Tekis don 
Poyaning uzunligi 
Gultojibargning oq rangi 
Yashil don 
Burishgan don 
Poyaning kaltaligi 
- - - - 
POMIDOR
Poyaning qizilligi 
Mevaning qizil rangi 
Meaning yumaloq shakli 
Poyaning balandligi 
Poyaning yashilligi 
Mevaning sariq rangi 
Meaning noksimon shakli 
Poyaning pastligi 
- - - - 
TOMOSHOQOVOQ
Mevaning oq rangi 
Meaning yumaloq shakli 
Mevaning sariq rangi 
Mevaning uzunchoq shakli 
- - 
QULUPNAY
Mevaning qizil rangi 
Gukkosachabargning 
normalligi 
Mevaning oqish rangi 
Gulkosachabargning 
birlashmaganligi 
Mevaning pushti rangi 
Gulning oraliq shakli 
BUG`DOY
Boshoqning qizil rangi 
Poyaning pastligi 
Tezpishar 
Boshoqning qiltiqsizligi 
Boshoqning oq rangi 
Poyaning normal o`sishi 
Kechpisharligi 
Boshoqning qiltiqligi 
- - - - 
SULI
Poyaning kaltaligi 
Zang zamburug`iga 
chidamliligi 
Tezpisharligi 
Normal poya 
Poyaning uzunligi zang 
zamburug`iga 
chidamsizligi 
Kechpisharligi 
Uzun poya 
- - - - 
XUSHBO`Y NO`XAT
Poyaning uzunligi 
Gulning qizil rangi 
Yashil dukkakli 
Tekis don 
Poyaning kaltaligi 
Gulning oq rangi 
Sariq dukkakli 
Burishgan don 

Gulning pushti rangi 
G`O`ZA
Normal poya 
Cheklanmagan xosil shoxi 
Tolaning malla rangi 
To`q antosian rang barg 
Past poya 
Cheklangan xosil shoxi 
Tolaning oq rangi 
Yashil rang barg 
plastinkasining 
Tolasining novvot rangi 
Och antosian rang barg 
plastinkasining bo`laklarga 
plastinkasining chuqur 
kesilganligi 
kesilmaganligi
bo`linganligi 
DROZOFILA MEVA PASHSHASI 
Kulrang tana 
Qanotning normalligi 
Qora tana 
Qanotning 
- - 


119 
Xakimov Bahodir Absamatovich 91 971 61 42
qayrilganligi 
Kalta qanot 
IPAK QURTI 
Urug`ning qoramtir rangi 
Urug`ning qoramtir rangi 
Urug`ning qoramtir rangi 
Yosh lichinkalarning qora 
rangi 
Lichinka po`stining xoldor 
Lichinkaning yo`l-yo`lligi 
Urug`ning oq 
rangi 
Urug`ning qizil 
rangi 
Urug`ning pushti 
rangi 
Yosh lichinkalarning 
oq-sariq rangi 
Lichinka po`sti och 
rangilili 
Lichinka rangining 
sidirg`aligi 
TOVUQ 
Patning oq rangi 
Tojlilik 
Gulsimon toj 
No`xatsimon toj 
Oyoqda patning bo`lishi 
Patning jingalakligi 
Patning rangli 
bo`lishi 
Tojsizlik 
Oddiy toj 
Oddiy toj 
Oyoqda patning 
bo`lmasligi 
Patning tekis 
bo`lishi 
Bilinar – bilinmas 
jingalak patlanish 
ANDALUZ TOVUG`I 
Patning qora rangi
Patning rangi
Patning havo rangi 
IT 
Junning qora rangi 
Junning sidirg`aligi 
Quloq suprasining 
osilganligi 
Junning dag`alligi 
Junning jigarrangi 
Junning ola-
chiporligi 
Quloq suprasining 
tik bo`lishi 
Junning mayinligi 
QORAKO`L QO`Y 
Junning kulrang 
Junning oq rangi 
Quloq suprasining uzunligi 
Junning qoraligi 
Junning qoraligi 
Quloq suprasining 
bo`lmasligi
Quloq suprasining 
kaltaligi 
QORAMOL 
Junning qora rangi 
Shoxsizlik 
Olachiporlik 
Junning jigarrangi 
Shoxlilik 
Junning sidirg`a bir 
xilligi 
CHO`CHQA 
Junning uzunligi
Junning kaltaligi 
 
 
 


120 
Xakimov Bahodir Absamatovich 91 971 61 42
8.3.Gameta olish 
Gameta olishning turli usullari mavjud. Keng tarqalgan usullaridan ayrimlari: 
1. Shajara usuli. 2. Raqamlash usuli. 
(
AA
) genotipli organizm bir xil gameta hosil qiladi 

(Aa) 
genotipli organism ikki xil gameta hosil qiladi 
A,a 
(
AaBB
) ikkita belgisi bilan farq qiluvchi genotipli organism ikki xil gameta hosil qiladi (
AB,aB

Duragaylarda hosil bo`ladigan gametalarni xisoblab topish mumkin 
Buning uchun quydagi formuladan foydalaniladi 
2
n
 
Bu yerda ―n‖geterozigotalar soni (Aa) 
1. (
AaBB
) duragayda 
2
1
=2
; ikki xil gameta hosil bo`ladi. (
AB,aB

2. (
AaBb
) duragayda 2
2
=4; 4 xil gameta hosil bo`ladi. (
AB,aB,Ab,ab

3. (AaBbCc) duragayda 2
3
= 8 xil gameta hosil bo`ladi. 
(
ABC, ABc, Abc, AbC, aBC, aBc, abC, abc

I. Mendel genetikaga doir ―
3ta qonun‖ 
va bir nachta qonunyatlarni kashf etgan. 
1-qonuni –―Dominantlik ―
yoki‖ 
Belgilarning birinchi bo`g`inda bir xilligi
‖ 
Mendel qizil va oq gulli no`xatlarni chatishganda F1 individlarning hammasi bir xil 
bo`lishi, ya`ni ota-onalardan faqat birining (qizil rang) yuzaga chiqishi ,ikkinchisini belgisi(oq 
rang) yuzaga chiqmasligi aniqlandi 
2-qonuni-―Ajralish‖ 
yoki ―
Mendelning ikkinchi qonuni
‖ 
deyiladi 
Bunda Mendel F1 dagi duragaylarni o`zini-o`ziga chatishtirganda F2 da dominant va retsessiv 
belgilar (qizil va oq gullar) yuzaga chiqishi va ularning miqdori 3:1 nisbatda bo`lishini aniqladi 
3-qonuni 
–―
Belgilarni mustaqil irsiylanishi‖ 
Mendelning uchinchi qonunini 
quyidagicha izohlash mumkin: ikki yoki undan ortiq juft muqobil belgilar bilan farq qiladigan ota-
ona organizmlar o`zaro chatihstirilganda, genlar va unga mos bir-biridan mustaqil holda 
irsiylanadi. 
Gameta olishning yana bir eng oddiy usuli getrogameta usuli. 
Gameta olishning yana bir eng oddiy usuli getrogametalar sonini hisoblab formilaga 
(2 
n
)
darjasiga qo‘yish va chiqqan sonni 

ga bo‘lish kerak. 
2
o‘zgarmas son 
n
gaetrogamlar soni.
Masalan AaBBDd digetrozigota 


=


=4:2=2 yani 2 ta katta A, 2:2=1 bittadan katta D va 
kichik d qo‘yiladi. AB D, AB d, a B D, a B d 
Poliduragay chatishtirishda hosil bo‗lgan gametalar soni, kombinatsiyalar soni, genotip va 
fenotipbo‗yicha ajralish sinflarini keltirib chiqarish umumiy formulalari 
Chatishtirish 
Allel 
juftlar 
soni 
Gameta 
xillari 
soni 
Gametalar 
kombinatsiyasi 
soni 
Fenotip 
klass soni 
Genotip 
klass 
soni 
Ajralishning 
fenotipik 
formulasi 
Monoduragay 1 
2
1
=2 
4
1
=4 
2
1
=2 
3
1
=3 
(3: 1)
1
=9: 1 
Diduragay

2
2
=4 
4
2
=16 
2
2
=4 
3
2
=9 
(3: 
1)
2
=9:3:3:1 
Triduragay

2
3
=8 
4
3
=64 
2
3
=8 
3
3
=27 
(3: 1) 
3
Triduragay

2
4
=16 
4
4
=256 
2
4
=16 
3
4
=81 
(3: 1) 
4
n
n
2
n
4
n
2
n
3
n
(3: 1) 
n


121 
Xakimov Bahodir Absamatovich 91 971 61 42
Odamdagi ba`zi bir kasalliklarning nasldan-naslga o`tish tiplari 
 
Autosom 
dominant tip
Autosom 
retsessiv tip
X jinsiy 
xromosamaga 
birikkan holda
Allergiya (bronxial)
Albinizm
Gemofiliya (qon 
ivimaslik kasalligi) 
Astigmatizm
Astigmatizm 
Yaqindan 
ko`ruvchanlik
Fenilketonuriya
Tug`ma nistagm 
Uzoqdan 
ko`ruvchanlik
Qand kasalligi
Fosfat diabet 
Bod (podagra)
Kar-soqovlik
Shapko`rlik 
Maymoq tovonlik
Amavrotik idiotiya 
Tug`ma patoz 
(ko`zning 
yumilib qolishi) 
Tug`ma katarakta
Gepato-dentikulyar 
Tish emalining 
yo`qolishi
Degeneratsiya
Oilaviy pigment 
nevusi 
Ixtioz
O`roqsimon 
anemiya 
Shizofreniya
Shizofreniya
Daltonizm (ramgni 
ajrata 
olmaslik) 
Sindaktiliya
Fridreyx oilaviy 
ataksiyasi 
Braxidaktiliya 
Mnopatiya (Landuzi 
Dejerin formasi) 
Mioklontse-
epilepsiya 
Gentington xoreyasi 
Reklingauzen 
kasalligi
Marmar kasalligi 
Tug`ma retinopatiya 
Eshituv nervining 
tug`maatrofiyasi 
Miopatiya-Erb 
formasi 
Migren
Mikrosefaliya 
Ixtioz 
 
Odamlardagi belgi va kasalliklarning irsiylanishi 
Dominant
Retsessiv 
Autosomaga birikkan belgilar 

Qora soch
Malla soch 

Til uchini qayira olishi
Til uchini qayira olmasligi 
3
Tilni nay qilib o‘ray olish
Tilni nay qilib o‘ray olmaslik 
4
Teri, soch, ko‘zdagi pigmentlarning 
(rangning) normalligi 
Albinizm – pigmentning 
yo‘qligi 
5
Ko‘zning katta bo‘lishi
Ko‘zning kichik bo‘lishi 
6
O‘naqaylik
Chapaqaylik 


122 
Xakimov Bahodir Absamatovich 91 971 61 42
7
Qirra burun
To‘g‘ri burun 
8
Polidaktiliya – ko‘p barmoqlilik
Normal barmoq (5 ta) 
9
Braxidaktiliya – kalta barmoqlilik
Normal barmoq 
10
Sindaktiliya – barmoqlarning yopishgan 
bo‘lishi 
Normal barmoq 
11
Yuzda sepkil bo‘lishi
Sepkil bo‘lmasligi 
12
Past bo‘y
Baland bo‘y 
13
Normal eshitish
Tug‘ma karlik 
14
Normal nutq
Soqovlik 
15
Ter bezlarining normada bo‘lishi
Ter bezlarining yo‘qligi 
16
Rezus musbat qon (Rh+)
Rezus manfiy qon (Rh-) 
17
II, III, IV qon guruhi
I qon guruhi 
18
Eritrotsitlarning normal shakli
O‘roqsimon anemiya 
19
Burun kataklarining kengligi
Burun kataklarining torligi 
20
Yuzda botiqlik (chuqurcha) bo‘lishi
Yuzda botiqlik bo‘lmasligi 
21
Quloq suprasi pastki qismining teriga 
yopishmaganligi 
Quloq suprasi pastki qismining 
teriga yopishgan bo‘lishi 
22
Qora ko‘z
Ko‘k yoki kulrang ko‘z 
23
Bosh barmoqning to‘mtoq va yalpoq 
bo‘lishi 
Bosh barmoqning to‘mtoq va 
yalpoq bo‘lmasligi 
24
Mongoloid ko‘z
Yevropoid ko‘z 
25
Uzun kiprik
Kalta kiprik 
26
Terining qoraligi
Normalligi 
27
Jingalak soch
Tekis soch 
28
Axandroplaziya – pakanalik
Normal bo‘y 
29
Miopiya – yaqindan ko‘rish
Normal ko‘rish 
30
Labning qalin bo‘lishi
Labning ingichka bo‘lishi 
31
Qoshning sertuk bo‘lishi
Qoshning siyrak bo‘lishi 
32
Yuqori qovoqning osilganligi
Normalligi 
33
Katta burun
Kichik burun 

Download 6,45 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   69   70   71   72   73   74   75   76   ...   155




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish