Азотнинг табиатда айланиши

14-Патоген бактерияларнинг ҳўжайин организми ҳимоя тизимидан ўтишида антигенлик вариациясидан фойдаланиши


J. Antigenlik variatsiyasi – ba’zi bakteriyalar o’zlarining yuzasidagi antigenlik xuxusiyatini namoyon qiladigan qsimlarini o’zgartiradi va natijada unga nizbatan chiqqan antitanalar tanimay qolishiga olib keladi. Masalan, N. gonorrhoeae da Opa-oqsilini kodlovchi bir qancha genlar nushasi mavjud.
15..Қандай қилиб патоген бактериялар ҳўжайин организмларига зарар етказади?

Mikroorganizm tana to'qimalariga kirganda, dastlab u xo’jaynning fagotsitlari bilan uchrashadi. Agar fagotsitoz muvaffaqiyatli bo'lsa patogenlar bartaraf qilinadi. Xo’jaynga hech qanday zarar yetmaydi. Agar patogen xo’jaynning ximoye mexanizmini buzib o’tsa keyin mikroorganizm to'rtta yo’l bildan biri bilan hujayralarga zarar yetkazishi mumkin.

1. Xo’jayinning ozuqa moddalaridan foydalanish orqali;
2. Bevosita ta’sir qilish orqali;
3. Toksinlar ishlab chiqarish orqali;
4. patogenlar tomonidan yuqori sezuvchanlik reaktsiyalarini qo'zg'atish orqali.
Ba’zi patogen bakteriyalar xo’jayin organizmidagi temirni o’zlashtirish uchun maxsus oqsillar – sideroforlarni ishlab chiqaradi. Keyin sideroforlar muhitdagi temirni biriktirib oladi va bakteriya hujayrasidagi siderofor retseptorlariga kelib birikadi.
Ba’zi bakteriyalarda temirni to’g’ridan-to’g’ri biriktirib oladigan retseptorlari bo’ladi. Bakteriyalarda temir miqdori kamaysa toksinlar ishlab chiqarishni boshlashi mumkin.

• 
  Patogenlar xo’jayin hujayralariga quyidagicha bevosita zarar yetkazishi mumkin:
  
• 
  Xo’jayin hujayrasiga kirib ko’payadigan patogenlarning ko’payishi natijasida hujayraning yorilishi sababli;
  
• 
  Patogenlar ikkilamchi metabolitlarining zararli ta’sir ko’rsatishi orqali;
  

• 
  Toksinlar ma'lum bir mikroorganizmlar tomonidan ishlab chiqariladigan zaharli moddalardir. Ular ko'pincha mikroblarning patogen xususiyatlariga asosiy omil hisoblanadi. Toksinlar qon yoki limfa orqali tashilishi jiddiy, ba'zan esa halokatli oqibatlarga olib kelishi mumkin.
  
• 
  Ba'zi toksinlar isitma, yurak-qon tomir kasalliklari, diareya va shokni keltirib chiqaradi. Toksinlar, shuningdek, oqsil sintezini ingibirlashi, qon hujayralari va qon tomirlarini shikastlashi va spazmlar keltirib, asab tizimini buzishi mumkin. 220 ga yaqin yoki bakterial toksinlarning deyarli 40 foizi eukaryotik hujayra membranalarini shikastlash orqali kasallikka olib keladi. Toksinlar mikrob hujayrasiga nisbatan joylashuviga koʻra ikkita umumiy turga boʻlinadi: ekzotoksinlar va endotoksinlar.