Азотнинг табиатда айланиши

22. Кенг тарқалган экзотоксинлар.

• 
  Difteriya toksini - Corynebacterium diphtheriae hosil qiladidi. Difteriya toksini faqat lizogen fag tomonidan yuqtirilganda toksik genni tashuvchisi. Bu sitotoksin eukaryotik hujayralarda oqsil sintezini ingibirlaydi.
  
• 
  Eritrogenik toksinlar - Streptococcus pyogenes da 3 xil toksinlarning genlari mavjud. Ushbu eritrogen (eritro = qizil; gen = ishlab chiqaruvchi) toksinlar teri ostidagi qon kapillyarlarining plazma membranalariga zarar etkazadigan va qizil teri toshmasi hosil qiluvchi superantigenlardir.
  
• 
  Botulinum toksini - Botulinum toksini Clostridium botulinum tomonidan ishlab chiqariladi. Toksin hosil bo'lishi endosporalarning unib chiqishi va vegetativ hujayralarning o'sishi bilan bog'liq bo'lsa-da, toksinning oz qismi o'sish davrida lizis orqali ajralib chiqmaguncha muhitda paydo bo'ladi. Botulinum toksini A-B neyrotoksinidir; u nerv-mushak birikmasida (asab hujayralari va mushak hujayralari o'rtasidagi birikma) harakat qiladi va nerv hujayrasidan mushakka impulslarning o'tishiga to'sqinlik qiladi.
  

• 
  Tetanus toksini - Clostridium tetani tetanospazmin sifatida ham tanilgan qoqshol neyrotoksinini ishlab chiqaradi. Bu A-B toksini markaziy asab tizimiga yetib boradi va turli skelet mushaklarining qisqarishini boshqaradigan nerv hujayralari bilan bog'lanadi. Ushbu nerv hujayralari odatda tasodifiy qisqarishni oldini oladigan va tugallangan qisqarishni to'xtatadigan inhibe qiluvchi impulslarni yuboradi.
  
• 
  Vibrio Enterotoksin - Vibrio cholerae vabo toksini deb ataladigan A-B enterotoksinini ishlab chiqaradi. B bo'linmasi epiteliy hujayralari bilan bog'lanadi va A bo'linmasi hujayralarni ko'p miqdorda suyuqlik va elektrolitlar (ionlar) ajratishga olib keladi. Oddiy mushaklarning qisqarishi buziladi, bu qusish bilan birga bo'lishi mumkin bo'lgan og'ir diareyaga olib keladi.